ویتامین‌های گروه B دسته‌ای از ویتامین‌ها هستند که کارکرد بسیار مهمی در بدن دارند. آنها محلول در آب هستند و تا حدودی بر اساس ترتیب کشف، شماره گذاری شده‌اند. مهمترین نقشی که برای ویتامین B در نظر گرفته می‌شود، تولید انرژی از غذا است. با این حال، اهمیت ویتامین B تنها به‌تولید انرژی محدود نمی‌شود.این ویتامین ها برای رشد مو بسیار موثر و مفید می‌باشند.
در این مقاله فرین به اهمیت ویتامین B کمپلکس را به تفکیک هر ویتامین بررسی می‌کند.
انواع ویتامین‌های گروه B
8 نوع ویتامین B وجود دارد:
- تیامین (B1)
- ریبوفلاوین (B2)
- نیاسین (B3)
- اسید پانتوتنیک (B5)
- پیریدوکسین (B6)
- بیوتین (B7)
- فولات یا اسید فولیک زمانی که در مکمل‌ها گنجانده شود (B9)
- سیانوکوبالامین (B12).
بیایید خواص هرکدام از این ویتامین‌ها را بررسی کنیم.
اهمیت ویتامین (B1)
تیامین به سلول‌های بدن کمک می‌کند تا کربوهیدرات‌ها را به انرژی تبدیل کنند. نقش اصلی کربوهیدرات‌ها تامین انرژی برای بدن به‌ویژه مغز و سیستم عصبی است. تیامین همچنین در انقباض عضلانی و هدایت سیگنال‌های عصبی نقش دارد. همچنین این ویتامین برای متابولیسم پیرووات، که یک مولکول مهم در چندین واکنش شیمیایی در بدن است، ضروری است.
اهمیت ریبوفلاوین (B2)
B2 به‌عملکرد چشم، سیستم عصبی و پوست کمک می‌کند. همچنین سبب تولید انرژی از غذا می‌شود. افرادی که رژیم غذایی معمولی دارند، به‌ندرت دچار کمبود B2 می‌شوند. با این حال، کمبود این ویتامین ممکن است باعث ضعف، خارش یا سوزش چشم، التهاب پوست، درد، سوزش یا حساسیت در دهان و کم‌خونی (تعداد کم گلبول‌های قرمز خون) شود. در موارد شدیدتر، ممکن است فرد دچار خستگی قابل توجه (بی‌حالی)، تغییرات شخصیتی یا اختلالات عملکرد مغز شود. افراد مبتلا به‌بیماری تیروئید یا کمبودهای تغذیه‌ای ممکن است در معرض خطر بالاتری برای سطوح پایین ریبوفلاوین باشند.
اهمیت نیاسین (B3)
B3 از پوست و سیستم عصبی پشتیبانی می‌کند و در عین حال، انرژی را از غذاها آزاد می‌کند. کمبود نیاسین در کشورهای صنعتی به‌ندرت رخ می‌دهد، زیرا در بسیاری از غذاها وجود دارد یا به‌آنها اضافه می‌شود. یکی از عوامل خطر برای ایجاد کمبود B3 سوء مصرف الکل است.
علائم کمبود نیاسین شامل ریزش مو، ضعف عضلات، احساس سوزش و گزگز در بازوها و پاها، راه‌رفتن غیرطبیعی و ابتلا به اسهال است. علائم دیگر ممکن است شامل سردرد، افسردگی، سرگیجه، اضطراب، مشکلات حافظه، پرخاشگری، و حتی پارانویا یا توهم باشد.
سطوح پایین B3 در افرادی که از رژیم‌های غذایی محدود پیروی می‌کنند، مصرف مزمن الکل یا سرطان دارند، بیشتر ایجاد می‌شود.
اهمیت اسید پانتوتنیک (B5)
اسید پانتوتنیک به‌شکل‌های مختلف به‌تولید انرژی بدن کمک می‌کند. علاوه بر این، ارتباط B1 و B2 را در کنترل عملکردهای مختلف ایمنی برقرار می‌نماید.
کمبود این ویتامین با سردرد، مشکل در خواب و خستگی همراه است. با این حال، کمبود این نوع ویتامین B غیرمعمول است، مگر این‌که فرد دارای یک جهش ژنتیکی یا اختلال گوارشی باشد که باعث جذب ضعیف آن شود. علائم کمبود بیشتر ممکن است شامل گرفتگی عضلات، بی‌حسی، یا احساس سوزش در اندام‌ها، عفونت یا التهاب پوست، و علائم گوارشی مانند استفراغ یا تهوع باشد.
اهمیت پیریدوکسین (B6)
این ویتامین B در بیش از 150 واکنش بیوشیمیایی حیاتی در بدن نقش دارد. بنابراین علائم کمبود آن، در هر فردی متفاوت خواهد بود. پیریدوکسین نقش کلیدی در متابولیسم اسیدهای آمینه (بمولکول های سازنده پروتئین)، کربوهیدرات‌ها و چربی‌ها دارد. علاوه بر این، به‌بدن در تولید هموگلوبین کمک می‌کند. این مولکول، در گلبول‌های قرمز ما وجود دارد و اکسیژن را در سراسر بدن حمل می‌کند.
کمبود پیریدوکسین (B6) ممکن است به‌صورت آلرژی و آرتریت روماتوئید (بیماری مرتبط با سیستم ایمنی) و همچنین مشکلات عصبی ظاهر شود. این افراد ممکن است دچار کم‌خونی، تحریک‌پذیری، تفکرات غیر طبیعی، زوال عقل، افسردگی و حتی تشنج شوند.
علت کمبود B6 می‌تواند اعتیاد به‌الکل، عدم توانایی جذب B6 با افزایش سن و بیماری کلیوی باشد. افراد مبتلا به‌بیماری‌های ایمنی مانند بیماری کرون یا آرتریت روماتوئید و حتی کسانی که از داروهای ضد‌بارداری استفاده می‌کنند نیز در معرض خطر هستند.
اهمیت بیوتین (B7)
بیوتین برای متابولیسم مناسب اسید آمینه، اسید چرب و گلوکز (قند) ضروری است.
اگرچه کمبود آن نادر است، اما علائم کمبود شامل بثورات پوستی روغنی، سوزش و گزگز اندام‌ها، افسردگی، خستگی، تشنج یا توهم است. افراد مبتلا به‌دیابت نوع دوم و سایر بیماری‌هایی که باعث تعادل ضعیف گلوکز می‌شوند در معرض خطر بیشتری برای این کمبود هستند.
بسیاری از ریزش موها و خستگی مداوم بدن، نازک شدن ناخن، بیماری های خودایمنی، پف بدن در زنان ریشه در کمبود ویتامین ها دارد. انواع آزمایش خون برای تشخیص بیماری ها و کمبود ویتامین در بدن و آزمایش بارداری(قبل و حین بارداری) با پیشرفته ترین تجهیزات و امکانات در بهترین آزمایشگاه پاتوبیولوژی تهران (فرین).
اهمیت فولات (B9)
فولات در ساخت DNA و کمک به‌سنتز اسیدهای آمینه نقش دارد. گلبول‌های قرمز خون ما نیز به‌سطوح بالایی از این ویتامین نیاز دارند، بنابراین دریافت کافی این ویتامین، برای حفظ عملکردهای ضروری بدن اهمیت زیادی دارد.
بسیاری از افراد با فولات آشنا هستند، زیرا این ویتامین B برای سلامت جنین مورد نیاز است و تاکید زیادی برای دریافت آن در سنین باروری می‌شود. مکمل اسید فولیک (شکل مصنوعی B9) در حالت ایده‌آل باید چند ماه قبل از بارداری شروع شود. این کار به‌اطمینان از رشد سالم کودک کمک می‌کند، زیرا بسیاری از زنان اغلب B9 کافی از غذا دریافت نمی‌کنند.
به‌طور کلی، عوارض مربوط به‌کمبود B9 ممکن است شامل کم خونی و مشکلات متابولیک مختلف باشد. علاوه بر این، ضعف، خواب‌آلودگی، ضربان قلب غیر طبیعی، تنگی نفس و زخم در دهان نیز ممکن است رخ دهد. در نهایت، تغییرات عصبی مانند زوال عقل، تغییرات رفتاری و زوال شناختی ممکن است ایجاد شود.
علاوه بر مشکلات مرتبط با بارداری، میزان کم B2 و B12 هم می‌تواند زمینه را برای کمبود B9 فراهم کند. مشکلات گوارشی که سبب سوء جذب می‌شوند نیز می‌توانند سبب کمبود این نوع ویتامین گردند. سندرم روده تحریک پذیر (IBS) و بیماری التهابی روده (IBD) دو مورد از این بیماری‌ها هستند.
اهمیت کوبالامین (B12)
B12 نقش مهمی در تولید گلبول‌های قرمز خون داشته و به‌حفظ سیستم عصبی سالم کمک می‌کند. مانند بسیاری دیگر از ویتامین‌های B، این ویتامین نیز به آزاد‌شدن انرژی از غذا کمک کرده و به‌بدن در استفاده از فولات یاری می‌رساند. همان‌طور که می‌بینید، ویتامین‌ها برای عملکرد مناسب به‌شکل موثری با هم همکاری دارند.
کمبود کوبالامین ممکن است سبب کم‌خونی و مشکلات عصبی، مانند بی‌حسی در پاها و دست‌ها شود. علائم دیگر شامل تغییرات عصبی مانند زوال ذهنی یا تغییرات رفتاری است.
عوامل خطر کمبود B12 شامل کاهش جذب مواد مغذی و گیاه‌خواری است. افراد مبتلا به‌بیماری‌های زمینه‌ای دستگاه گوارش، مانند بیماری ریفلاکس معده به‌مری (GERD)، IBS یا IBD نیز ممکن است در معرض خطر بیشتری باشند. علاوه بر این، کسانی که از داروهایی استفاده می‌کنند که تولید اسید معده را کاهش می‌دهد، ممکن است در جذب این ویتامین مشکل بیشتری داشته باشند. این داروها شامل فاموتیدین، امپرازول یا سایر آنتی‌اسیدها هستند.
سخن آخر
ویتامین B انواع مختلفی دارد و هرکدام از آنها، نقش خاصی را در بدن ایفا می‌کنند. با این حال، نقش کلی که به‌ویتامین‌های این گروه نسبت داده می‌شود، تولید انرژی از غذا است. انواع ویتامین B برای تولید انرژی و سایر فعالیت‌های مرتبط با هم همکاری می‌کنند. از آنجا که این ویتامین‌ها محلول در آب هستند، در بدن ذخیره نمی‌شوند و باید به‌شکل روزانه مصرف گردند.
