سنگ کلیه اجسام سختی هستند که از میلیونها کریستال ریز تشکیل شدهاند. بیشتر سنگهای کلیه در سطح داخلی کلیه تشکیل میشوند، جایی که ادرار بافت کلیه را ترک میکند و وارد سیستم جمعآوری ادرار میشود. سنگ کلیه میتواند کوچک باشد، مانند یک سنگریزه کوچک یا دانه شن، اما اغلب بسیار بزرگتر است. وظیفه کلیهها حفظ تعادل آب، مواد معدنی و نمکهای بدن است. ادرار محصول این فرآیند فیلتر کردن است. در شرایط خاص، موادی که به طور معمول در ادرار حل میشوند، مانند کلسیم، اگزالات و فسفات، بیش از حد غلیظ میشوند و میتوانند به صورت کریستال جدا شوند. سنگ کلیه زمانی ایجاد میشود که این کریستالها به یکدیگر متصل شوند و به یک توده کوچک یا سنگ تبدیل شوند.
انواع سنگ کلیه
سنگ کلیه نوعی بیماری کلیوی است که در نتیجه باعث بروز انواع بیماری گوارشی مانند سندرم روده تحریک پذیر میشود. این بیماری انواع مختلفی دارد:
- سنگ کلسیم: بیشتر سنگهای کلیه از کلسیم و اگزالات تشکیل شدهاند. بسیاری از افرادی که سنگهای حاوی کلسیم تشکیل میدهند، کلسیم بیش از حد در ادرار خود دارند، وضعیتی که به عنوان هیپرکلسیوری شناخته میشود. دلایل متعددی برای بروز هیپرکلسیوری وجود دارد. برخی افراد کلسیم زیادی از روده خود جذب میکنند. برخی دیگر کلسیم زیادی از استخوانهای خود جذب میکنند. برخی دیگر کلیههایی دارند که مقدار کلسیمی که به ادرار خود آزاد میکنند را به درستی تنظیم نمیکنند.
- سنگ استروویت: برخی از بیماران سنگهایی را تشکیل میدهند که از مخلوطی از منیزیم، آمونیوم، فسفات و کربنات کلسیم تشکیل شده است که به عنوان استروویت شناخته میشود. این سنگها در نتیجه عفونت با انواع خاصی از باکتریها که میتوانند آمونیاک تولید کنند، تشکیل میشوند. آمونیاک برای افزایش pH ادرار عمل میکند، که آن را قلیایی میکند و تشکیل استروویت را ترویج میکند.
- سنگهای اسید اوریک: اسید اوریک زمانی تولید میشود که بدن پروتئین را متابولیزه میکند. هنگامی که pH ادرار به زیر 5.5 کاهش مییابد، ادرار با کریستالهای اسید اوریک اشباع میشود، وضعیتی که به عنوان هیپرکلسیوری شناخته میشود. هنگامی که اسید اوریک بیش از حد در ادرار وجود دارد، سنگ میتواند تشکیل شود. سنگهای اسید اوریک در افرادی که مقادیر زیادی پروتئین مصرف میکنند، مانند پروتئین موجود در گوشت قرمز یا مرغ، شایعتر است. افراد مبتلا به نقرس نیز میتوانند سنگ اسید اوریک تشکیل دهند.
- سنگهای سیستین: سنگهای سیستین نادر هستند و فقط در افرادی که دارای یک اختلال متابولیک ارثی هستند که باعث ایجاد سطوح بالای سیستین در ادرار میشود، تشکیل میشوند، وضعیتی که به عنوان سیستینوری شناخته میشود.
راههای تشخیص سنگ کلیه
بیشتر افراد پس از شروع ناگهانی درد طاقتفرسا و فراموش نشدنی به سنگ کلیه مبتلا میشوند. این درد شدید زمانی رخ میدهد که سنگ کلیه از جایی که تشکیل شده است، یعنی پاپیلا کلیه، جدا میشود و به سیستم جمعآوری ادرار میافتد. هنگامی که این اتفاق میافتد، سنگ میتواند تخلیه ادرار از کلیه را مسدود کند، وضعیتی که به عنوان قولنج کلیوی شناخته میشود. درد ممکن است از پایین کمر شروع شود و به پهلو یا کشاله ران منتقل شود. علائم دیگر ممکن است شامل خون در ادرار (هماچوری)، عفونتهای مکرر یا مداوم مجاری ادراری، فوریت یا تکرر ادرار و حالت تهوع یا استفراغ باشد.
پزشک شما برای بررسی خون یا عفونت در ادرار، آزمایش ادرار را انجام میدهد. نمونه خون با انجام آزمایش خون نیز جمعآوری میشود تا عملکرد کلیه و شمارش خون اندازهگیری شود.
علیرغم اینکه همه این آزمایشها ضروری هستند، سنگ کلیه تنها با ارزیابی رادیولوژیکی قابل تشخیص قطعی است. در برخی موارد، یک عکس ساده با اشعه ایکس، به نام KUB، برای تشخیص سنگ کافی است. اگر پزشک شما نیاز به اطلاعات بیشتری داشته باشد، ممکن است یک پیلوگرام داخل وریدی (IVP) یا اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) ضروری باشد.
پیشگیری از سنگ کلیه
اگر یک سنگ کلیه داشتهاید، احتمالاً سنگ دیگری تشکیل میدهید. برای کاهش احتمال تشکیل سنگ دیگر، اولین قدم این است که مشخص کنید چرا سنگ اصلی شما در وهله اول تشکیل شده است.
اگر سنگ خود را به تنهایی دفع کردهاید و هنوز آن را دارید، پزشک شما آن را برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه میفرستد تا ببیند از چه چیزی ساخته شده است. معمولاً اگر سنگ شما با یورتروسکوپی یا PERC برداشته شود، پزشک شما یک تکه از سنگ را برای تجزیه و تحلیل نیز میفرستد. ترکیب سنگ یک اطلاعات مهم است، زیرا درمان خاص برای نوع سنگ است.
نتایج این مطالعات متابولیک ارزیابی از خطر تشکیل سنگ در آینده را ارائه میدهد. یک یا چند مورد از تشخیصها و درمانهای زیر ممکن است بر اساس این دادههای متابولیک انجام شود.
افزایش مصرف مایعات
اساسیترین کاری که میتوانید برای جلوگیری از تشکیل سنگ انجام دهید این است که مایعات بیشتری بنوشید و در نتیجه ادرار خود را رقیق کنید. هدف شما باید ادرار کردن بیش از دو لیتر در روز باشد. همه مایعات در این هدف حساب میشوند، اما البته آب بهترین است.
مصرف سدیم کمتر
بدن انسان سطح سدیم خود را به دقت تنظیم میکند. هنگامی که سدیم اضافی در ادرار دفع میشود، کلسیم نیز به نسبت دفع میشود. به عبارت دیگر، هرچه سدیم بیشتری مصرف کنید، کلسیم بیشتری در ادرار شما وجود خواهد داشت. هدف شما باید کاهش مصرف سدیم باشد تا کمتر از 2 گرم سدیم در روز مصرف کنید. مراقب منابع “خاموش” نمک، مانند فست فودها، غذاهای بستهبندی شده یا کنسرو شده، آب نرم شده و نوشیدنیهای ورزشی باشید.
با انجام آزمایش در منزل با تیم خبره و حرفهای فرین، در وقت خود صرفه جویی کنید!!
مکمل سیترات
سیترات مولکولی است که به کلسیم در ادرار متصل میشود و از اتصال کلسیم به اگزالات یا فسفات و تشکیل سنگ جلوگیری میکند. اگر سطح پتاسیم شما پایین یا طبیعی است، پزشک ممکن است مکمل سیترات پتاسیم تجویز کند. اگر سطح پتاسیم خون بالایی دارید، پزشک ممکن است مکمل سیترات سدیم مانند Bicitra یا بی کربنات سدیم تجویز کند.
شواهدی وجود دارد که آب مرکبات، مانند آب پرتقال یا لیموناد، ممکن است سطح سیترات ادرار را افزایش دهد، بنابراین این مایعات برای بیماران مبتلا به هیپوسیتراتوری به ویژه خوب هستند.
رژیم غذایی کم اگزالات
اگر سنگ اگزالات کلسیم تشکیل میدهید، مهم است که مصرف اگزالات غذایی را محدود کنید. بسیاری از غذاهای سالم حاوی اگزالات هستند، بنابراین به جای حذف کامل این غذاها، از شما میخواهیم که غذاهایی را که به ویژه اگزالات بالایی دارند محدود کنید. اگر غذاهای حاوی اگزالات بالا مصرف میکنید، حتماً بار اضافی اگزالات را با یک یا دو لیوان آب اضافی بشویید.
رژیم غذایی کلسیم نرمال
اگزالات و کلسیم در روده به هم متصل میشوند و بدن را در مدفوع با هم ترک میکنند. اگر کلسیم کافی وجود نداشته باشد، اگزالات اضافی چیزی در روده برای اتصال به آن نخواهد داشت، بنابراین در جریان خون جذب میشود و در ادرار قرار میگیرد، جایی که سنگ اگزالات کلسیم تشکیل میدهد.
رژیم غذایی کم پروتئین
بیشتر آمریکاییها بسیار بیشتر از مصرف پروتئین لازم مصرف میکنند که میتواند منجر به اسید اوریک بیش از حد در ادرار شود. به عنوان یک توصیه کلی، مصرف روزانه پروتئین خود را به 12 اونس در روز گوشت گاو، مرغ، ماهی و گوشت خوک محدود کنید. دوازده اونس از نظر اندازه معادل حدود سه دسته کارت است. این مقدار زیادی پروتئین برای رفع نیازهای بدن شما خواهد بود.
راههای درمان سنگ کلیه
از لحاظ تاریخی، درمان سنگ کلیه نیاز به جراحی بزرگ داشت و با دورههای طولانی بستری و بهبودی همراه بود. با این حال، در سالهای اخیر درک بهبود یافته از بیماری سنگ کلیه، همراه با پیشرفت در فناوری جراحی، منجر به توسعه درمانهای کم تهاجمی و حتی غیرتهاجمی برای افراد مبتلا به سنگ کلیه شده است.
ESWL (لیتو پتری موج شوک برون اندامی)
ESWL یک روش غیرتهاجمی است که برای شکستن سنگهای کلیه به قطعات کوچکتر استفاده میشود تا بتوانند به راحتی از طریق دستگاه ادراری دفع شوند. این روش شامل استفاده از یک دستگاه تخصصی است که امواج شوک را از خارج از بدن به سمت سنگ کلیه هدایت میکند. این امواج شوک سنگ را به قطعات کوچکتر خرد میکنند که میتوانند از طریق ادرار دفع شوند.
انجام آزمایش بارداری به صورت تخصصی و حرفهای در آزمایشگاه فرین با جدیدترین تکنولوژیها و تجهیزات آزمایشگاهی
یورتروسکوپی
یورتروسکوپی یک روش کم تهاجمی است که برای برداشتن یا شکستن سنگهای کلیه در حالب یا کلیه استفاده میشود. این روش شامل استفاده از یک لوله نازک و انعطافپذیر (یورتروسکوپ) است که از طریق مجرای ادرار و مثانه وارد حالب میشود. یورتروسکوپ مجهز به یک دوربین و ابزارهای کوچکی است که میتوان از آنها برای گرفتن سنگ یا شکستن آن به قطعات کوچکتر استفاده کرد.
PERC (نفرولیتوتومی پوستی)
PERC یک روش کم تهاجمی است که برای برداشتن سنگهای کلیه بزرگ یا پیچیده استفاده میشود. این روش شامل ایجاد یک برش کوچک در پشت و وارد کردن یک لوله نازک (نفروسکوپ) از طریق برش به کلیه میشود. نفروسکوپ مجهز به یک دوربین و ابزارهای کوچکی است که میتوان از آنها برای شکستن سنگ و برداشتن قطعات استفاده کرد.
در پایان
سنگ کلیه یک بیماری شایع است که میتواند باعث درد و ناراحتی قابل توجهی شود. با این حال، با تشخیص و درمان به موقع، اکثر افراد مبتلا به سنگ کلیه میتوانند بهبودی کامل پیدا کنند. اگر فکر میکنید ممکن است سنگ کلیه داشته باشید، مهم است که فوراً به پزشک مراجعه کنید.
منبع مقاله: https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/kidney-stones