علل اصلی ناباروری در زنان و مردان

ناباروری یک مشکل بهداشت جهانی است که میلیون‌ها نفر از افراد در سن باروری را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار می‌دهد. داده‌های موجود نشان می‌دهد که حدود 48 میلیون زوج و 186 میلیون نفر در سطح جهان ناباروری دارند. ناباروری بیماری سیستم تولید مثل مرد یا زن است که با عدم بارداری پس از 12 ماه یا بیشتر روابط جنسی منظم محافظت‌نشده تعریف می‌شود.

ناباروری ممکن است به‌دلیل مشکلات مرد یا زن و یا ترکیبی از مشکلات دو جنس رخ دهد. همچنین ممکن است غیر قابل توضیح باشد. با این حال‌، علل اصلی ناباروری در زنان و مردان مشخص شده است که شامل عوامل محیطی، ژنتیکی، داروها و بیماری‌های مقاربتی است.

این مقاله علل اصلی ناباروری در زنان و مردان را به طور جداگانه بررسی می‌کند.

علل اصلی ناباروری در زنان

برخی از علل اصلی ناباروری زنان به شرح زیر است:

اختلالات تخمک گذاری

حدود یک‌چهارم علل اصلی ناباروری به‌دلیل اختلالات تخمک‌گذاری است. اگر زنی دارای اختلال تخمک‌گذاری باشد، ممکن است به‌ندرت تخمک‌گذاری کند و یا اصلا تخمکی آزاد نکند. سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) یکی از شایع‌ترین اختلالاتی است که بر تخمک‌گذاری تأثیر می‌گذارد. از دیگر علل اختلالات تخمک‌گذاری می‌توان به نارسایی تخمدان و آمنوره هیپوتالاموس اشاره کرد.

پولیپ‌های آندومتریال

پولیپ‌های آندومتر از دیگر علل اصلی ناباروری محسوب می‌شوند. این پولیپ‌ها زائده‌هایی هستند که در حفره رحم رشد می‌کنند. پولیپ‌های بزرگ یا تعداد زیاد پولیپ می‌توانند با توانایی جنین برای لانه‌گزینی تداخل کرده و بر باروری تأثیر بگذارند. لازم است این پولیپ‌ها به وسیله عمل جراحی برداشته شوند تا توانایی باروری برگردد. تاثیر پولیپ‌های کوچک یا منفرد بر باروری کاملا مشخص نیست.

سن

ناباروری ناشی از سن یکی از شایع‌ترین علل اصلی ناباروری زنان است. با افزایش سن، تعداد تخمک‌های زن به سرعت کاهش می‌یابد. علاوه بر این، کیفیت تخمک‌های او نیز به اندازه قبل خوب نیست و احتمال ناهنجاری‌های کروموزومی جنین وجود دارد. مطالعات نشان داده است که تقریبا 70 درصد از سقط جنین‌ها به دلیل ناهنجاری‌های کروموزومی است.

اوج باروری زنان بین اواخر نوجوانی و اواخر دهه 20 زندگی است. پس از سن 30 سالگی، باروری به مرور کم می‌شود. وقتی فرد به حدود 35 سالگی برسد، این کاهش سرعت می‌یابد.  تا 45 سالگی، باروری به‌قدری کاهش می‌یابد که بارداری طبیعی برای اکثر زنان بعید به نظر می‌رسد.

فیبروئید رحم

فیبروم‌ها رشد غیرسرطانی بافت در رحم هستند. آنها بسیار رایج هستند (تقریباً 40٪ از زنان آنها را دارند). با این حال، وجود فیبروم به‌تنهایی لزوماً از علل اصلی ناباروری محسوب نمی‌شود. فیبروم‌هایی که حفره رحم را نافرم می‌کنند بر توانایی جنین برای لانه‌گزینی تأثیر می‌گذارند و باید با جراحی برداشته شوند. تاثیر فیبروم‌های واقع در قسمت‌های دیگر رحم، بحث‌برانگیز است و همیشه نیاز به جراحی ندارد.

مشکلات لوله فالوپ

گاهی مشکلاتی در لوله‌های فالوپ وجود دارد که از بارورشدن تخمک توسط اسپرم جلوگیری کند. این مشکلات توسط متخصص تشخیص داده شده و برای درمان آنها اقدام می‌شود.

اندومتریوزیس

آندومتریوز زمانی اتفاق می‌افتد که بافت پوششی رحم در خارج از رحم رشد کند. حدود 10 درصد از زنان در سنین باروری به آندومتریوز مبتلا هستند.

انجام انواع آزمایش درب منزل توسط آزمایشگاه فرین در قیطریه

علل اصلی ناباروری در مردان

علل اصلی ناباروری مردان به‌شرح زیر است:

واریکوسل

واریکوسل تورم وریدهایی است که بیضه را تخلیه می‌کند و می‌تواند بر کیفیت اسپرم تأثیر بگذارد. واریکوسل از علل اصلی ناباروری مردان است و می‌تواند یک یا هر دو بیضه را درگیر کند. اکثر مردان مبتلا به واریکوسل هیچ علامتی ندارند.

اختلالات انزال

اختلالات انزال شامل انزال زودرس، عدم انزال و انزال رتروگراد است که زمانی اتفاق می‌افتد که منی به‌جای خارج‌شدن از بدن وارد مثانه شود.

آنتی‌بادی‌هایی که به اسپرم حمله می‌کنند

آنتی‌بادی‌های ضداسپرم سلول‌های سیستم ایمنی هستند که به اشتباه اسپرم‌ها را به‌عنوان مهاجم مضر شناسایی کرده و سعی در از بین بردن آنها دارند. سه نوع اصلی از آنتی‌بادی‌های اسپرم وجود دارد:

• ایمونوگلوبولین G (IgG)
• ایمونوگلوبولین A (IgA)
• ایمونوگلوبولین M (IgM

تومورها

سرطان‌ها و تومورهای غیربدخیم می‌توانند از علل اصلی ناباروری مردان محسوب شوند. این مشکلات مستقیماً از طریق غدد ترشح‌کننده هورمون‌های مربوط به تولید‌ مثل، مانند غده هیپوفیز یا از طریق علل ناشناخته بر اندام‌های تناسلی مردان تأثیر می‌گذارند. علاوه بر این، جراحی، پرتودرمانی یا شیمی درمانی برای درمان تومورها می‌تواند بر باروری مردان تأثیر بگذارد.

بیضه‌های پایین نیامده

در زمان رشد جنین ممکن است یک یا هر دو بیضه از شکم به کیسه‌ای که معمولاً حاوی بیضه است پایین نیایند. احتمال ناباروری در مردانی که این عارضه را دارند بیشتر است.

عدم تعادل هورمونی

ناباروری مردان می‌تواند ناشی از مشکلات در خود بیضه‌ها یا اختلالاتی باشد که بر مراکز تولیدکننده هورمون از جمله هیپوتالاموس، هیپوفیز، تیروئید و غدد فوق کلیوی تأثیر می‌گذارد. تستوسترون کم (هیپوگنادیسم مردانه) و سایر مشکلات هورمونی احتمالا با تعدادی از علل زمینه‌ای همراه هستند که علل اصلی ناباروی محسوب می‌شوند.

مشکلات جابجایی اسپرم

‌لوله‌های مختلفی در بدن مردان وجود دارند که اسپرم را حمل می‌کنند. آنها می‌توانند به دلایل متعدد، از جمله عفونت، ضربه یا رشد غیرطبیعی، مانند «فیبروز کیستیک» یا مشکلات ارثی مشابه، مسدود شوند و بخشی از علل اصلی ناباروری مردان را ایجاد کنند.

اختلالات ژنتیکی

اختلالات ارثی، مانند «سندرم کلاین فلتر» (شرایطی که جنین با دو کروموزوم X و یک کروموزوم Y به جای یک X و یک کروموزوم Y متولد می‌شود) بر رشد طبیعی اندام‌های تناسلی مردانه تأثیر می‌گذارد.

داروها

برخی داروها مانند درمان جایگزین تستسترون، استفاده طولانی از استروئیدهای آنابولیک، شیمی‌درمانی، برخی از داروهای ضد قارچ، داروهای درمان‌کننده زخم معده و برخی دیگر از داروها می‌توانند تولید اسپرم را مختل کرده و از از دلایل اصلی ناباروی مردان محسوب شوند.

جراحی‌های

وازکتومی، ترمیم فتق مغبنی، جراحی‌های کیسه بیضه یا بیضه، جراحی‌های پروستات، و جراحی‌های بزرگ شکم که برای سرطان‌های بیضه و رکتوم انجام می‌شوند می‌توانند از علل اصلی ناباروری مردان باشند.

بیماری سلیاک

سلیاک یک اختلال گوارشی و ایمنی ناشی از حساسیت به گلوتن است که می‌تواند سبب ناباروری مردان شود. باروری ممکن است پس از پیروی از یک رژیم غذایی بدون گلوتن بهبود یابد.

بیماری‌های مقاربتی و عفونت‌ها

برخی از عفونت‌ها و بیماری‌های مقاربتی، مانند سوزاک یا التهاب بیضه‌ها، می‌توانند بر تولید اسپرم یا سلامت آن تأثیر بگذارند. همچنین می‌توانند باعث ایجاد زخم شوند که عبور اسپرم را با مشکل روبرو کند.

غیرقابل توضیح

حتی پس از بررسی کامل، در یک‌پنجم زوج‌ها نمی‌توان علل اصلی ناباروری را تعیین کرد. ناباروری بدون دلیل به معنای نبودن علت نیست، بلکه نشان‌دهنده این واقعیت است که آزمایش‌های انجام شده طبیعی بوده‌اند. همیشه علت وجود دارد که ممکن است کشف نشود. لقاح آزمایشگاهی (IVF) می‌تواند به باروری برخی از زوج‌ها کمک کند و یا ناهنجاری‌هایی را در کیفیت تخمک، عملکرد اسپرم یا رشد جنین نشان دهد که با آزمایش‌های استاندارد مشخص نشده‌اند.

سخن آخر

علل اصلی ناباروری در مردان و زنان می‌تواند مشابه و یا متفاوت باشد. این مقاله علل اصلی ناباروری مردان و زنان را به تفکیک مورد بررسی قرار داده است. بسیاری از این مشکلات قابل رفع و درمان هستند.

منابع:

https://www.who.int/health-topics/infertility#tab=tab_1

https://www.ccrmivf.com/causes-of-infertility/

https://www.acog.org/womens-health/faqs/having-a-baby-after-age-35-how-aging-affects-fertility-and-pregnancy#:~:text=A%20woman’s%20peak%20reproductive%20years,is%20unlikely%20for%20most%20women