چکاپ ویتامین D در سه شکل (Vitamin D، 25-hydroxyvitamin D و 25 dihydroxyvitamin D) انجام می شود و زمانی انجام این آزمایش ضروری می شود که نشانه ها و علائم ویژه ای را در بدن خود احساس کنید. این نشانه ها بسته به اینکه معلول بالا بودن ویتامین دی در خون باشند یا معلول کاهش معدل آن، با هم تفاوت دارند. اما در هر دو صورت آزمایش ویتامین D یک ضرورت پزشکی، برای محافظت از کارکرد سالم بدن شما است. فراموش نکنیم که نشانه های پزشکی، زبان بدن برای بازگویی بحران های پنهان و زیر پوستی هستند. این آزمایش ها به شما نشان می دهند که مقدار این ویتامین در بدن شما با میزان طبیعی آن (یعنی مقداری که دانش پزشکی آن را برای بدن طبیعی میداند)، چقدر فاصله دارد. حقیقت این است که نشانه ها، سوپرمن های بی ادعای بدن ما هستند.
بالا بودن ویتامین دی، چکاپ ویتامین D پرده از یک راز برمیدارد
برخی از نشانه ها که ما را برای چکاپ ویتامین D راهی آزمایشگاه ها می کنند، خبر از بالا بودن ویتامین دی در سه شکل میدهند. در زبان پزشکی به وضعیتی که در آن انباشت سرمی ویتامین دی خون از استانداردهای طبیعی بدن بیشتر شود، « Hypercalcaemia » یا هایپرکلسمی گفته می شود. افزایش بحرانی ویتامین دی در بدن یا هیپرویتامینوز D با نشانه هایی همراه است. به برخی از این نشانه ها فهرست وار اشاره می کنیم:
- بی اشتهایی
- خستگی
- از دست دادن وزن
- ادرار متوالی و غیر عادی
- تشنه شدن غیر متعارف و غیر عادی
- خشکی مزاج یا یبوست
- برانگیختگی عصبی و تحریک پذیری
- سستی ماهیچه ها و عضلات بدن
- تهوع و استفراغ
- سردرگمی ذهنی و سرگیجه
- تپش نامنظم قلب
- فشارخون بالا
آزمایش ویتامین دی: فرصت یا تهدید؟
چکاپ ویتامین D تنها زمانی هشدارهای بدن را به فرصتی برای درمان تبدیل میکند که آن را جدی بگیرید و به درمان بپردازید. اگر فقط به چکاپ کردن اکتفا کنید قطعا این بحران های اولیه را به بیماری های رنج آور تبدیل خواهید کرد. یادمان باشد که در صورت بی تفاوتی، عارضه هایی مانند: اختلال در کارکرد کلیه و نارسایی آن، شکل گیری سنگ کلیه، سستی استخوان ها و کاهش تراکم آنها، سخت شدن یا به زبان تخصصی تر کلسیفیکاسیون بافت های نرم بدن و سختی شبکه رگ ها و شریان ها در کمین همه ما هستند.
علت افزایش ویتامین دی: چکاپ ویتامین D درباره ریشه های بحران چه می گوید؟
تا اینجا دانستیم که چکاپ ویتامین D چگونه ما را از افزایش مقدار این ویتامین در خون با خبر میکند. اما بیایید به ریشه های این افزایش بحرانی ویتامین دی بپردازیم. سوال این جا است که چرا ویتامین دی به آستانه ها و اندازه های طبیعی خود قانع نمیماند و طغیان میکند؟! آیا خوردن خوراکی هایی که از این ویتامین سرشارند ما را با چنین عارضه ای درگیر میکند؟ یا مثلا تابش خورشید تابستانی، تعادل ظریف ویتامین دی را در بدن انسان ها به هم میریزد؟! پاسخ خیر است. البته در رابطه با تابش ها باید این روشنگری مهم را در مقاله خود بگنجانیم که تنها نور خورشید است که مانند هر پدیدهای که ریشه در طبیعت دارد، بی ضرر است. تخت های برنزه ای که اخیرا رواج گسترده ای پیدا کرده اند، قطعا مسبب هیپرویتامینوز D یا افزایش آن می شود.
مکمل همیشه خوب نیست! محتاط باشیم!
یکی دیگر از دلایلی که باعث می شود چکاپ ویتامین D ما نگران کننده شود، افراط در مصرف مکمل ها است. نیازی نیست که هر روز مکمل مصرف کنید. یک انسان بالغ در روز تنها به ششصد واحد جهانی از این ویتامین نیازمند است. اگر روزانه بیشتر از این استاندارد طبیعی، ویتامین وارد بدن شود، مازاد آن قطعا به شکل یک ماده سمی، بدن را بیمار می کند. اگر مصرف کننده مکمل ها دارای بیماری های زمینه ای باشد این مازادها، خطرناک تر می شوند. بیماران کلیوی، بیماران مسلول، بیماران کبدی، مبتلایان به بیماری غار یا هیستوپلاسموز و بیماری دیگری که سارکوئیدوز نامیده می شود و به نارسایی در سامانه ایمنی بدن مربوط می شود. این بیماران باید با ویتامین دی و مکمل ها محتاطانه تر رفتار کنند. علاوه بر این مجموعه از بیماران، گروه دیگری نیز باید به تک تک دستورالعمل های پزشکان خود عمل کنند. برخی از داروهای فشار خون و داروهایی که بیماران قلبی مصرف می کنند می توانند مقدار ویتامین دی را در خون افزایش دهند.
نشانه های کاهش ویتامین D: شبحی درون ما!
چکاپ ویتامین D تنها از هایپرکلسمی حکایت ندارد؛ پایین بودن ویتامین دی در خون نیز از راه این آزمایش، خود را آشکار می کند. البته کاهش ویتامین دی برخلاف افزایش آن، وضعیتی شبح وار دارد و به دشواری دم به تله می دهد! معمولا این عارضه چند ماه و گاهی هم چندین سال پس از ابتلا، خود را نشان می دهد. جالب این جا است که گاهی هم هرگز خود را از راه نشانه ها و علائم، به بیمار و پزشک نشان نمی دهد. با این حال برای کمبود بحرانی ویتامین دی نشانه های چندی برشمرده شده است که می توان به علائم زیر اشاره نمود:
- خستگی غیر عادی و درماندگی جسمی
- تجربۀ درد های آزار دهنده در استخوان ها و ناحیۀ کمر
- تاخیر در روند بازسازی و ترمیم زخم ها
- تجربه افسردگی
- ریزش غیرعادی مو
- کاهش تراکم طبیعی استخوان ها
- دردهای بیتاب کنندۀ ماهیچه ها
- دلهره و اضطراب بدون ریشه های مشهود روانشناختی
کاهش ویتامین دی: نشانه شناسی یک کمبود!
همانطور که گفتیم چکاپ ویتامین D، می تواند کمبود این ویتامین را در خون نشان دهد. برای ریشه یابی این کاهش بیمار کننده، باید به مجموعه ای از عوامل اشاره نمود. در زیر به طور فهرست وار به این عوامل اشاره می کنیم:
- بالا رفتن سن و سال
- تیرگی رنگ زمینه ای پوست بدن
- چاقی
- فقدان خوراکی های حاوی ویتامین دی در سبد غذایی
- زندگی در محیط های پر باران و مه آلود (دور از تابش مستمر خورشید)
- اقامت طولانی در فضا های تاریک خانه
- شب کاری
- بیماری های کبد، بیماری سلیاک، بیماری کرون (این بیماری ها بر جذب ویتامین ها تاثیری کاهنده دارند)
- داروهای استاتینی و استروئیدی
- Gastric bypass
تفسیر آزمایش ویتامین دی
گر چه تفسیر چکاپ ویتامین D کاری تخصصی است اما می توان در رابطه با معنای هر کدام از ارقام آن، توضیحاتی کلی داد. اما باز هم تفسیر نهایی این داده ها در حوزه تخصصی پزشکان و متخصصان است. پزشکان و متخصصان می گویند که زنگ خطر کمبود ویتامین D زمانی به صدا درمی آید که کمتر از 30 نانومول در لیتر (12 نانوگرم در میلی لیتر) باشد. کمبود بالقوه را نیز بین 30 نانومول در لیتر (12 نانوگرم در میلی لیتر) و 50 نانومول در لیتر (20 نانوگرم در میلی لیتر) تعریف کرده اند.
کمبود بالقوه را میتوان آستانه خطر دانست. اندازه طبیعی ویتامین دی در جهان پزشکی، بین 50 نانومول در لیتر (20 نانوگرم در میلی لیتر) و 125 نانومول در لیتر (50 نانوگرم در میلی لیتر) دانسته شده است. اما وقتی سطح تراکم آن بالاتر از 125 نانومول در لیتر (50 نانوگرم در میلی لیتر) برود باز ناقوس خطر به صدا درمی آید.
چکاپ ویتامین D سلامت انسان را تضمین می کند!
همیشه لازم نیست که نشانه های نگران کننده ما را به چکاپ ویتامین D مجبور کنند! به عبارتی دیگر همیشه نباید برای رفتن به آزمایشگاه ها از مطب پزشکان رد شد! گاهی بهتر است که خودمان داوطلبانه به این چکاپ ها تن بدهیم. اگر سلامتی برای ما یک هدف متعالی است که باید هم چنین باشد (از قدیم گفته اند عقل سالم در بدن سالم است)، بهترین کار مراقبت از بدن و چکاپ مرتب آن است. برای اینکه کارکرد بدن ما با افزایش و کاهش ویتامین دی مختل نشود بهتر است که با ورزش، غذای سالم و چکاپ مرتب، از آن مراقبت کنیم. هر غذایی را نخوریم و در مصرف مکمل ها از خود خویشتن داری نشان دهیم! به کسی که زیاد مکمل بخورد، جایزه نوبل بهترین مکمل خور سال را نمیدهند! و حتما سبد غذایی خود را با غذاهایی مانند:
- زردۀ تخم مرغ
- ماهی هایی مانند سالمون یا به عبارتی ماهی های چرب
- جگر سالم گاو
- و خوراکی هایی که با ویتامین دی پربار شده اند رنگین تر و سالم تر کنیم.
