نقش ویتامین دی در بارداری چیست؟

اکثر افراد با نقش انواع ویتامین، به خصوص ویتامین دی در سالم نگه داشتن بدن و تقویت استخوان‌ها به‌وسیله‌ی جذب کلسیم، آشنا هستند. اما علاوه بر این ویژگی، کمبود ویتامین D، اثرات سوئی را ممکن است در سلامت بدن بر جای بگذارد. از جمله مهم‌ترین این اثرات شامل دیابت، بیماری‌های خودایمنی یا قلبی عروقی، چاقی، سرطان و … هستند. در این مقاله به بررسی کمبود ویتامین دی و تاثیر آن در بارداری می‌پردازیم.

ویتامین دی چیست؟

ویتامین دی از دسته ویتامین‌های محلول در چربی است. این ویتامین به‌طور طبیعی در تعدادی از غذا‌ها وجود دارد. در صورت تابش اشعه‌ی ماوراء بنفش خورشید بر پوست نیز، مقداری ویتامین دی ساخته می‌شود. این ویتامین دی کسب شده از طریق غذا یا نور خورشید، برای فعال شدن به انجام دو واکنش شیمیایی نیاز دارد. این ترکیب فعال پس از طی مراحل هیدروکسیل‌دار کردن در کبد و سپس کلیه‌ها، فعال می‌شود. ویتامین دی سپس به کلسیتریول که فرم فعال این ویتامین است، تبدیل می‌شود.

بیشتر بخوانید: تاثیر ویتامین ها بر رشد مو و ناخن و پوست

عملکرد ویتامین دی

ویتامین دی در بدن با بسیاری از ژن‌ها و دستگاه‌های موجود در بدن در ارتباط است. مثلاً این ویتامین در نیرو‌ی عضلات در هنگام زایمان در زنان، تاثیر قابل ملاحظه‌ای دارد. ویتامین دی به‌ شدت با سیستم ایمنی و عضلات، مغز، استخوان، غدد و … در تعامل بسیاری قرار دارد.

ویتامین دی بر بیماری‌های خودایمنی نیز موثر است و می‌تواند به‌عنوان بهبوددهنده‌ عمل کند. در بسیاری از موارد نیز این ویتامین سبب توقف این بیماری ها و کاهش سرعت آن ها می‌شود. ویتامین دی و کلسیم، دو ماده‌ی به هم وابسته در بدن هستند که در 99 درصد در استخوان‌سازی، به‌خصوص در دوران کودکی، نوجوانی و بلوغ، با هم همکاری می‌کنند. نقش ویتامین دی، جذب کلسیم است.

در خواص ضد سرطانی این ویتامین جای شک نیست. آزمایشات بسیاری نشان‌دهنده‌ی خواص ضد سرطانی این ویتامین در ابعاد وسیع هستند.

بیشتر بخوانید: تاثیر کمبود ویتامین D بر شکستگی ناخن

کمبود ویتامین دی در چه افرادی شایع‌تر است؟

کمبود ویتامین D به‌طور نامتناسبی بر گروه‌های قومی سیاه‌پوست و اقلیت‌ها، کسانی که پوست خود را می‌پوشانند، افرادی که دارای اضافه وزن هستند و مبتلایان به بیماری‌های مزمن تأثیر می‌گذارد و باید مراقبت ویژه‌ای در این دسته از افراد انجام شود. از طرفی زنان بارداری که کمبود ویتامین دی دارند (سطح سرمی خون کمتر از 50 نانومتر) احتمال بیشتری دارد که دچار عوارض بارداری از جمله پره اکلامپسی (Pre-eclampsia)، دیابت، زایمان زودرس شوند یا نوزادان کوچکی را به دنیا بیاورند. نوزادانی که با کمبود این ویتامین به دنیا می‌آیند ممکن است در رشد استخوان دچار مشکل باشند یا در موارد شدید، راشیتیسم (استخوان‌های انعطاف‌پذیر) را تجربه کنند. کمبود ویتامین دی هم‌چنین با ایجاد آلرژی در دوران کودکی مرتبط است.

دلیل اهمیت ویتامین دی در دوران بارداری

ویتامین دی برای سلامتی انسان به‌ویژه سلامت استخوان‌ها، ضروری است. علاوه بر نقشی که ویتامین دی در جذب کلسیم دارد، در حفظ سلامت استخوان‌ها و پیش‌گیری از پوکی استخوان نیز مسئولیت بسیار بزرگی بر عهده‌ی ویتامین دی است. مادران باردار باید اطمینان حاصل کنند که در دوران بارداری، مقادیر توصیه شده‌ی ویتامین دی را هم برای سلامت خود و هم برای رشد سالم جنین، دریافت می‌کنند. در حقیقت دو ماده‌ی حیاتی مورد نیاز در دوران بارداری، ویتامین دی و کلسیم هستند.

بیشتر بخوانید: انجام تمامی آزمایشات قبل و بعد از بارداری در آزمایشگاه چیذر (فرین)

مقدار مصرف ویتامین دی در دوران بارداری

برای هر مادری معمولاً این سوال پیش می‌آید که چند عدد قرص ویتامین دی باید مصرف نماید تا عارضه‌ای برای خود و جنین ایجاد نشود. برای کمبود ویتامین دی در مادران باردار، استفاده از 1000 واحد در روز به‌عنوان دوز پیشگیرانه از کمبود ویتامین دی، تجویز می‌شود. با این که سطح ویتامین دی برای سلامتی بین 30 تا 40 نانوگرم در میلی‌لیتر است، اما برای زنان باردار معمولاً بیش از 40 نانوگرم در میلی‌لیتر، تجویز می‌شود.

حداکثر میزان مجاز مصرف برای مادران باردار، 4000 واحد در روز در نظر گرفته می‌شود. البته دقت کنید در صورتی‌که در طولانی‌مدت روزانه بیش از 1000 واحد مصرف شود، امکان ایجاد مسمومیت وجود خواهد داشت. تحقیقات نشان می‌دهد که مصرف دوز مناسب ویتامین دی در دوران بارداری احتمال ابتلاء به بیماری‌هایی نظیر دیابت بارداری، تولد زودرس و عفونت را کاهش می‌دهد. این تحقیقات نشان می‌دهد که مصرف روزانه‌ی ویتامین دی، نه‌تنها برای زنان باردار، بلکه برای کودکان آن‌ها نیز بی‌خطر است.

بسیاری از پزشکان، مصرف مکمل مولتی ویتامین حاوی ویتامین دی را همراه با وعده‌های اصلی غذا تجویز می‌کنند.

بیشتر بخوانید: علائم و درمان کم خونی در بدن

عوارض ناشی از کمبود ویتامین دی در بارداری

تنها نقش ویتامین دی در بارداری برای سلامت استخوان‌ها نیست. مصرف این ویتامین در دوران بارداری ضروری است و کمبود آن با عوارض نامطلوب زیر همراه است:

مسمومیت بارداری

مسمومیت بارداری اختلالی بسیار خطرناک در فشار خون، کارکرد کلیه و هم‌چنین دستگاه عصبی مرکزی است. مسمومیت بارداری معمولاً از هفته‌ی بیستم بارداری تا چند روز پس از زایمان به‌وجود می‌آید و با تورم مداوم، افزایش فشار خون، تاری دید و … همراه است. این مسمومیت ممکن است در اثر ترشح ماده‌ی سمی باشد که از جفت تولید می‌شود. برای جلوگیری از مسمومیت دوران حاملگی، استفاده از ویتامین دی، توصیه می‌شود.

مقاومت به انسولین و ابتلاء به دیابت بارداری

دیابت بارداری عارضه‌ای است که در دوران بارداری، سطح قند خون زن باردار بالا می‌رود و اگر به‌موقع مداوا نشود، مادر دچار بسیاری از عوارض ثانوی می‌گردد. دیابت بارداری به‌علت افزایش سطح تولید برخی هورمون‌ها توسط جفت، باعث اختلال تنظیم قند خون به‌وسیله‌ی انسولین می‌شود. در حقیقت این وضعیت به مقاومت انسولین معروف است.

هر چه جفت در بارداری بزرگ‌تر شود، با تولید هورمون بیش‌تر، مقاومت بدن مادر به انسولین را افزایش می‌دهد. در حالت معمول، لوزالمعده به تولید انسولین بیش‌تر می‌پردازد، اما اگر لوزالمعده قادر به این کار نباشد، مادر دچار دیابت بارداری می‌شود. اگر مادر در رژیم غذایی روزانه‌ی خود از انواع ویتامین‌ها به‌خصوص ویتامین دی و مواد معدنی به مقدار کافی استفاده نمایید ، احتمال ابتلاء به دیابت بارداری، کاهش می‌یابد.

افزایش خطر عفونت

هنگام بارداری، معمولاً به‌علت تغییراتی که در بدن ایجاد می‌شود، زن باردار با کاهش ایمنی در بدن و افزایش گلیکوژن و استروژن رو‌به‌رو می‌شود. تمامی این عوامل سبب رشد عفونت‌های قارچی در زمان بارداری در ابعاد وسیع می‌شود. زن باردار معمولاً دچار خارش، ترشحات غلیظ و سفید رنگ با بوی نامطبوع، احساس درد و سوزش در ناحیه‌ی واژن می‌شود که به این مشکل عفونت زمان بارداری اطلاق می‌شود. یکی از راه‌های پیشگیری از این بیماری، مصرف دوز مناسب ویتامین دی است.

زایمان زودرس

ویتامین دی برای رشد جنین و بارداری بسیار مهم است زیرا این ویتامین به جذب کلسیم و متابولیسم بدن کمک می‌کند. علاوه بر رشد استخوان‌ها، این ویتامین برای رشد بسیاری از بافت‌های دیگر ضروری است. این ویتامین بسیاری از فرآیند‌های مهم بارداری را کنترل می‌کند، از این رو در صورت کمبود آن، بارداری به‌طور کامل به اتمام نخواهد رسید و در نتیجه امکان زایمان زودرس افزایش می‌یابد.

سقط مکرر

مطالعات نشان می‌دهد که سطح مناسب ویتامین دی قبل از بارداری، هم شانس بارداری را افزایش می‌دهد و هم سبب زنده به دنیا آمدن نوزاد خواهد شد. از طرفی مطالعات انجام شده بر زنان باردار نشان می‌دهد که هر 10 نانوگرم در میلی‌لیتر، افزایش سطح ویتامین دی، قبل از بارداری، با کاهش 12 درصدی خطر سقط جنین، همراه است. هم‌چنین مصرف ویتامین دی از سقط جنین در سه ماه اول بارداری، جلوگیری می‌نماید.

منابع ویتامین دی برای زنان باردار

برای تامین ویتامین دی می‌توان از منابع زیر استفاده کرد:

• نور آفتاب
• روغن کبد ماهی کاد
• سالمون پخته شده
• شاه ماهی و ماهی ساردین
• میگو
• تخم‌مرغ
• قارچ
• شیر گاو
• شیر سویا
• اب پرتقال
• غلات و جو دو سر

کلام آخر

ویتامین دی یکی از ویتامین‌های ضروری در دوران بارداری است. کمبود این ویتامین می‌تواند زمینه را برای بروز بسیاری از اختلالات ایجاد نماید. البته مصرف بیبش از حد ویتامین‌ها نیز می‌تواند مضر باشد.  اگر باردار هستید، حتماً لازم است که با پزشک متخصص خود درباره‌ی مصرف منابع ویتامینی صحبت کنید.