پلاکتهای خون سلولهای کوچکی هستند که نقش مهمی در لخته شدن خون دارند، زمانی که تعداد این سلولها در خون کاهش یابد وضعیتی به نام ترومبوسیتوپنی یا پلاکت خون پایین ایجاد میشود. ایجاد این وضعیت ممکن است منجر به بروز خونریزیهای خود به خودی و یا طولانی بودن مدت زمان خونریزی در اثر بریدگی یا ضربه و زخم شود. در این مطلب، به بررسی جامع پلاکت خون پایین، از علل و علائم تا درمان و پیشگیری میپردازیم.
پلاکت خون چیست و چه نقشی دارد؟
پلاکت خون در واقع قطعهای کوچک از یک سلول بزرگتر است به نام مگاکاریوسیت، این سلول بزرگتر در مغز استخوان تولید میشود و به جریان خون وارد میشوند. در زمان آسیب دیدگی رگها این پلاکتها به محلهای آسیب دیدگی رفته و از به هم چسبیدن این سلولها لخته خون شکل میگیرد و جلوی خون ریزی گرفته میشود.
علل کاهش پلاکت خون
کاهش پلاکت خون به دلایل مختلفی رخ خواهد داد از جمله:
- اختلالات تولید پلاکت در مغز استخوان: برخی از بیماریها مانند لوسمی، لنفوم، آپلاستیک آنمی و برخی عفونتها ممکن است تولید پلاکت را کاهش دهند.
- افزایش تخریب پلاکتها: بیماریهای خود ایمنی، عفونتها، داروها و واکنشهای آلرژیک نیز ممکن است باعث تخریب زودرس پلاکتها شوند.
- کاهش عمر پلاکتها: برخی بیماریهای کبدی و اختلالات انعقادی میتوانند عمر پلاکتها را کاهش دهند.
- مصرف برخی داروها: آسپرین، ایبوپروفن و برخی داروهای شیمی درمانی میتوانند بر عملکرد پلاکتها تأثیر بگذارند.
- علل ارثی: برخی اختلالات نادر خونریزی به صورت ارثی منتقل میشوند و میتوانند باعث کاهش پلاکت خون شوند.
انجام انواع آزمایشات نظیر انجام آزمایش خون، آزمایش بارداری، آزمایش ویتامین d، آزمایش ادرار، آزمایش مدفوع و آزمایش در محل کار تهران توسط بهترین آزمایشگاه در تهران که کادر مجرب و حرفهای دارد و از مدرنترین تجهیزات آزمایشگاهی استفاده میکند.
علائم پلاکت خون پایین
علائم پلاکت پایین خون یا ترومبوسیتوپنی بسته به شدت کاهش میزان پلاکتها متفاوت است. برخی از شایعترین علائم کاهش پلاکت عبارتند:
- کبودی آسان: حتی در اثر برخی ضربههای جزئی، کبودیهای بزرگی ایجاد میشود.
- خونریزی بینی مکرر: خونریزی بینی به طور مکرر و با شدت زیاد رخ میدهد.
- خونریزی لثه: هنگام مسواک زدن یا نخ دندان کشیدن، خونریزی لثه رخ میدهد.
- خون در ادرار یا مدفوع: وجود خون در ادرار یا مدفوع میتواند نشانه خونریزی داخلی باشد.
- خونریزی قاعدگی شدید: در زنان، خونریزی قاعدگی شدید و طولانی مدت میتواند رخ دهد.
- خونریزی داخلی: در موارد شدید، خونریزی داخلی در اندامهایی مانند مغز، دستگاه گوارش یا مفاصل میتواند رخ دهد.
تشخیص پلاکت خون پایین
برای تشخیص پلاکت خون پایین، پزشکان عموما در مرحله اول آزمایش خون کامل (CBC) تجویز میکنند. با انجام آزمایش خون، تعداد پلاکتهای خون، گلبولهای سفید و قرمز شمارش شده و سایر بیماریهای خون و عوامل نیز بررسی میشوند. همچنین ممکن است آزمایشهای دیگری مانند آزمایش اسمیر خون برای مشاهده دقیقتر شکل و اندازه پلاکتها، آزمایش انعقاد خون برای تشخیص اختلالات انعقادی و یا آزمایش مغز استخوان، بیوپسی و سونوگرافی برای تعیین علت اصلی کاهش پلاکتها انجام شود.
درمان پلاکت خون پایین
درمان پلاکت پایین خون به علت اصلی کاهش پلاکتها بستگی دارد. برخی از روشهای درمانی عبارتند از:
- توقف مصرف داروهای عامل: اگر مصرف دارویی عامل کاهش پلاکت باشد، پزشک ممکن است مصرف آن را قطع کند.
- درمان بیماری زمینهای: گاها ممکن است یک بیماری عامل کاهش یافتن پلاکت خون شده باشد، درمان آن بیماری میتواند به افزایش تعداد پلاکتها منجر شود.
- تزریق پلاکت: در مواردی که کمبود پلاکت خون شدید است، از روش تزریق پلاکت میتواند برای کنترل خونریزی استفاده شود.
- داروهای تحریک کننده تولید پلاکت: برخی داروها میتوانند به مغز استخوان کمک کنند تا پلاکت بیشتری تولید کند.
- کورتیکواستروئیدها: این داروها میتوانند به کاهش تخریب پلاکتها کمک کنند.
مواد غذایی مفید برای افزایش پلاکت خون
مواد غذایی مستقیما منجر به افزایش پلاکت خون نمیشوند، اما داشتن رژیم غذایی سالم و متعادل به تقویت سیستم ایمنی بدن و افزایش میزان تولید سلولهای خونی کمک میکنند. برخی از مواد غذایی که دارای ویتامینها و مواد معدنی برای تولید پلاکتاند عبارتند از:
- میوهها و سبزیجات: حاوی ویتامین C، فولات و آهن
- گوشت قرمز: منبع خوب آهن
- جگر: حاوی ویتامین B12 و فولات
- آجیل و دانهها: حاوی ویتامین E و سلنیوم
- حبوبات: منبع خوب آهن و فولات
ارتباط پایین بودن پلاکت خون و سرطان
برخی از سرطانها مثل لوسمی یا سرطان خون و لنفوم میتوانند باعث کاهش میزان تولید پلاکت در مغز استخوان شوند. همچنین، شیمی درمانی با تاثیر گذاشتن بر مغز استخوان میتواند بر تولید پلاکت خون تاثیر داشته باشد. رادیوتراپی که برای درمان سرطان استفاده میشوند نیز میتوانند به پلاکتها آسیب رسانده و تعداد آنها را کاهش دهند.
درمان فوری پلاکت پایین خون
کاهش شدید پلاکتها اندامهای حیاتی مثل مغز و کلیه و دستگاه گوارش را تهدید میکند و احتمال خون ریزی داخلی وجود دارد. در صورتی که فردی دچار خونریزی شدید یا علائم جدی دیگری مانند سردرد شدید، گیجی یا تنگی نفس شود، باید فوراً به پزشک مراجعه کند. در برخی موارد، ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان و انجام اقدامات درمانی فوری مانند تزریق پلاکت، تزریق پلاسما یا جراحی باشد.
میزان نرمال پلاکت خون
میزان نرمال پلاکت خون در افراد مختلف بسته به شرایط سنی، جسمی، ژنتیکی، سبک زندگی و بیماریهای زمینهای کمی متفاوت باشد، به همین علت نمیتوانیم یک عدد کلی و ثابت ارائه کنیم اما به طور کلی، تعداد پلاکتهای نرمال افراد بزرگسال بین 150,000 تا ,000450 در هر میکرولیتر خون طبیعی در نظر گرفته میشود.
نتیجهگیری
پلاکت خون پایین یا ترومبوسیتوپنی، یک بیماری جدی است که میتواند عوارض جدی مانند خونریزیهای شدید را به دنبال داشته باشد. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب این بیماری بسیار مهم است. اگر شما یا یکی از عزیزانتان علائم پلاکت خون پایین را تجربه میکنید، حتماً به پزشک مراجعه کنید.