مطمئنا اولین پزشک هر فرد خود اوست. اگر افراد از بیماری و علائم آن آگاهی داشته باشند، خیلی زود به وجود بیماری پی برده و روند درمان خود را شروع میکنند. پس قبل از اینکه به موضوع راهنمای تست چکاپ کلیوی بپردازیم، بهتر است بدانیم کلیه سالم و کلیه بیمار چه ویژگیها و علائمی دارند.
علائم یک کلیه سالم
علائم یک کلیه سالم از نظر متخصصین عبارتند از:
- فقدان هرگونه درد یا ناراحتی در ناحیه کلیهها
- طبیعی بودن ظاهر ادرار از نظر مقدار و رنگ
- نبودن پروتئین یا خون در ادرار
- فشار خون طبیعی
- قرار داشتن میزان کراتینین و اوره خون در محدوده طبیعی
- نرمال بودن میزان الکترولیتهایی مانند سدیم، پتاسیم و کلسیم خون
- وزن ثابت بدن، بدون افزایش یا کاهش ناگهانی
- عدم وجود تب، لرز و خستگی غیرعادی
در واقع میتوان گفت این موارد علائم یک کلیه سالم هستند و اگر مخالف این موارد در بدن رویت شود، میتواند نشان دهنده اختلال کارکرد کلیه باشد و هر چه زودتر باید به یک متخصص مراجعه کرد.
تست سلامت کلیه در خانه
اکثر مردم فکر میکنند وظیفه کلیهها فقط حذف مواد زائد و مایعات اضافی از بدن است و به همین دلیل چکاپ کلیه را جدی نمیگیرند؛ اما باید گفت کلیهها برخلاف جثه کوچک خود کارهای بسیار بزرگ و مهمی انجام میدهند. تنظیم میزان نمک، پتاسیم و اسید بدن توسط کلیهها انجام میشود. کلیهها همچنین هورمونهایی تولید میکنند که بر روی عملکرد سایر اندامهای بدن تأثیر میگذارد.
برخی از کارهایی که کلیهها انجام میدهند عبارتند از:
- حذف مواد زائد طبیعی و آب اضافی از بدن
- کمک به ساخت گلبولهای قرمز
- تعادل مواد معدنی مهم در بدن
- ترشح هورمونهایی که فشار خون را تنظیم میکنند
- سالم نگه داشتن استخوانها
در ادامه راهنمای تست چکاپ کلیوی باید گفت، با توجه به چنین وظایف مهمی که کلیهها بر عهده دارند مراقبت از آنها امری ضروری است. برای حفظ سلامت کلیهها هر چند وقت یکبار باید آزمایشهای چکاپ کلیه را انجام داد.
برخی از کلینیکها برای رفاه حال بیماران خود خدمات تست سلامت کلیه در خانه را نیز ارائه می دهند. به هر حال چه بخواهید به صورت حضوری به کلینیک مراجعه کنید چه بخواهید از خدمات تست سلامت کلیه در خانه بهرهمند شوید، آزمایشهای خاصی برای چکاپ کلیه شما تجویز خواهد شد. در ادامه به معرفی آزمایشهای لازم برای تست سلامت کلیه خواهیم پرداخت.
تست چکاپ کلیوی
تست چکاپ کلیوی شامل آزمایش خون، ادرار و تستهای تصویربرداری میشود. آزمایش خون برای بررسی میزان اوره و کراتینین و الکترولیتها ، آزمایش ادرار برای بررسی وجود پروتئین یا خون و تستهای تصویر برداری برای جستجوی انسدادهایی مانند سنگ یا تومور انجام میشود. در ادامهی راهنمای تست چکاپ کلیوی به لیست آزمایش کلیه اشاره خواهیم کرد.
آزمایشات خون
در واقع میتوان گفت سر لیست آزمایش کلیه آزمایش خون است. آزمایش خون در تشخیص بیماریهای کلیوی بسیار دقیق و پرکاربرد است.
آزمایش خون شامل بررسی این موارد میشود:
- کراتینین سرم
کراتینین یک ماده زائد در خون است که از هضم پروتئین موجود در غذا و تجزیه طبیعی بافتهای عضلانی به دست میآید و از طریق کلیهها از بدن خارج میشود. تعیین سطح طبیعی کراتینین خون در این چکاپ کلیه دشوار است زیرا بسته به سن، جنس، اندازه بدن و سایر عوامل میتواند متغیر باشد. با این حال سطح بالای کراتینین میتواند نشانه آسیب حاد کلیه و یا بیماری مزمن کلیوی باشد.
- سیستاتین C
سیستاتین C پروتئینی است که توسط سلولهای بدن تولید میشود. سیستاتین C نیز مانند کراتینین، از طریق کلیهها از بدن دفع میشود. این آزمایش به اندازه دیگر آزمایشهای چکاپ کلیه رایج نیست و هزینه بالاتری نیز نسبت به آزمایشهای دیگر چکاپ کلیه دارد. وجود سیستاتین C کمتر در بدن نشانه بهتری است.
- نرخ فیلتراسیون گلومرولی تخمینی (eGFR)
نرخ تخمینی فیلتراسیون گلومرولی (eGFR) تخمینی از این است که کلیهها چقدر مواد زائد را از طریق خون دفع میکنند. نرخ eGFR بسته به سن متفاوت است و با افزایش سن کاهش مییابد. برای این تستِ چکاپ کلیه عدد بالاتر بهتر است.
- نیتروژن اوره خون (BUN)
نیتروژن اوره یک ماده زائد در خون است که از تجزیه پروتئین موجود در غذاها به وجود میآید و از طریق کلیهها از بدن خارج میشود. سطح BUN در افراد مختلف متفاوت است و معمولاً با افزایش سن افزایش مییابد. بررسی سطح BUN معمولاً به خودی خود چندان مفید نیست؛ بنابراین پزشک معالج برای چکاپ کلیه سطح BUN بیمار را با سطوح کراتینین و eGFR او مقایسه میکند.
آزمایشات ادرار
در ادامه راهنمای تست چکاپ کلیوی به آزمایش ادرار میرسیم. آزمایش ادرار یکی دیگر از آزمایشهایی است که در لیست آزمایش کلیه قرار دارد. آزمایش ادرار یک آزمایش چکاپ کلیه ساده است که در آن نمونه کوچکی از ادرار مورد بررسی قرار میگیرد. در مرحله اول این آزمایش مواردی چون رنگ و میزان کدر بودن ادرار بررسی میشود. در مرحله بعد، یک نوار سنجش شیمیایی در نمونه ادرار گذاشته میشود. اگر مقادیر زیاد اسید، آلبومین (پروتئین)، باکتری، خون، چرک یا قند در ادرار وجود داشته باشد، نوار تغییر رنگ میدهد.
انواع آزمایش ادرار عبارتست از:
- سنجش نسبت آلبومین به کراتینین ادرار (uACR)
در این چکاپ کلیه میزان آلبومین و کراتینین را در ادرار اندازه گیری میکنند. کلیههای سالم آلبومین را در خون نگه میدارند و کراتینین را به داخل ادرار میفرستند. بنابراین، آلبومین در ادرار باید بسیار کم باشد یا اصلا وجود نداشته باشد. uACR از طریق تقسیم مقدار آلبومین ادرار بر مقدار کراتینین ادرار محاسبه میشود. سطح طبیعی uACR کمتر از 30 میلی گرم است.
- جمع آوری ادرار 24 ساعته
این چکاپ کلیه در مواردی مانند سنگ کلیه، بیماری گلومرولی یا اندازهگیری عملکرد کلیه تجویز میشود. این آزمایش مستلزم جمع آوری ادرار در یک بازه زمانی 24 ساعته در یک ظرف مخصوص است.
تست های تصویربرداری
- سونوگرافی
تستهای تصویربرداری نیز در لیست آزمایش کلیه قرار دارد. در این چکاپ کلیه از امواج صوتی برای دریافت تصویر از کلیهها یا سایر اندامهای بدن استفاده میشود. این آزمایش کلیه برای جستجوی انسدادهایی مانند سنگ یا تومور تجویز میشود.
- توموگرافی کامپیوتری (CT) اسکن
در چکاپ کلیه توموگرافی کامپیوتری از اشعه ایکس برای دریافت تصاویر دقیق از کلیهها یا سایر قسمتهای بدن استفاده میشود. این آزمایش برای بررسی ناهنجاریها یا انسدادهای ساختاری مورد استفاده قرار میگیرد.
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
در ام آر آی از آهن رباهای قوی و امواج رادیویی برای گرفتن تصاویر دقیق از کلیه ها یا سایر قسمت های بدن استفاده میشود. در این چکاپ کلیه مواردی چون میزان عملکرد کلیهها، علل نارسایی کلیه، بررسی عفونتها و التهابهای کلیوی و … مورد ارزیابی قرار می گیرد.
- بیوپسی کلیه
بیوپسی کلیه یا نمونهبرداری از بافت کلیه یک روش تشخیصی پیشرفته است که در آن نمونه کوچکی از بافت کلیه جهت بررسیهای آسیبشناسی و آزمایشهای بیشتر برداشته میشود. برخی از نمونههایی که ممکن است نیاز به این چکاپ کلیه داشته باشند، شامل تشخیص علت التهاب کلیهها، تشخیص سرطان کلیه و تعیین نوع آن، تعیین مرحله و درجه سرطان و … میشود. پزشک معالج ممکن است در صورت نیاز به اطلاعات بیشتر پس از بررسی آزمایش خون، آزمایش ادرار یا نتایج تصویربرداری پزشکی این چکاپ کلیه را تجویز کند.
- میزان فیلتراسیون گلومرولی اندازه گیری شده (GFR)
کلیهها با دفع مواد زائد و آب اضافی به صورت ادرار، خون را فیلتر میکنند. آزمایش GFR میزان دفع مواد زائد خون از طریق کلیهها را اندازه گیری میکند. این چکاپ کلیه برای افرادی که دچار سابقه خانوادگی بیماری کلیوی، عفونتهای مکرر دستگاه ادراری، انسداد ادرار و… هستند تجویز میشود.