ناشتا بودن به این معناست که به مدتی معین (به طور معمول بین 8 تا 12 ساعت) غذایی نخوریم، غیر از آب، مایعات دیگری را ننوشیم. آزمایش خون ناشتا به آزمایش خونی گفته می‌شود که در پایان این مدت از بیمار یا فرد مشکوک به بیماری خون گرفته می‌شود.
کدام یک از آزمایش های خون نیاز به ناشتا‌بودن دارند؟
رایجترین آزمایش هایی که نیاز به ناشتا‌بودن دارند، شامل:
- آزمایش قند خون (و هورمون های مرتبط نظیر انسولین)
- آزمایش چربی خون (تری‌گلیسرید و کلسترول)
می‌شوند. اما در کنار اینها در آزمایش هایی نظیر:
- اندازه‌گیری آهن خون
- اندازه‌گیری ویتامین ها: گروه ب (ب1، ب6 و ب12)، ویتامین آ، ای و دی
- اندازه‌گیری لیپوپروتئین های HDL و LDL
- آزمایش عملکرد کلیوی
- آزمایش عملکرد کبدی
- اندازه‌گیری فعالیت متابولیکی پایه
نیز فرد باید به مدت معین قبل از آزمایش ناشتا باشد.
چرا باید ناشتا باشیم؟
خوردن غذا و مایعاتی غیر از آب بر نتایج گروهی از آزمایش ها تاثیر می‌گذارند. از این رو برای بررسی دقیق نتایج آزمایش نیاز است تا به مدت لازم پیش از انجام آزمایش ناشتا باشیم.
چه مدت باید ناشتا باشیم؟
به طور معمول زمانی بین 8 تا 12 ساعت ناشتا‌بودن قبل از انجام آزمایش مورد نیاز است، اما ممکن است در تعدادی از آزمایش ها این زمان کمتر یا بیشتر شود.
آیا می‌توان به مصرف داروها در زمان ناشتا‌بودن ادامه داد؟
در این زمینه حتما با پزشک خود مشورت کنید. بیشتر اوقات خوردن داروهای معمول در زمان ناشتا‌بودن مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما از خوردن داروهای خاص از جمله داروهایی که باید همراه غذا میل شوند، باید پرهیز شود.
اگر به اشتباه در زمان ناشتا‌بودن چیزی بخوریم یا بنوشیم، باید چه کار کنیم؟
بهتر است با مسئول آزمایشگاه در این زمینه صحبت کنید. بیشتر اوقات رعایت نکردن زمان ناشتا‌بودن باعث موکول‌شدن زمان آزمایش به روز دیگری می‌شود. حتما در این زمینه صادق باشید تا نتایج آزمایش تان دقیق و بدون اشکال باشد.
تا چه زمانی نباید چیزی بخوریم یا بنوشیم؟
تا زمانی که آزمایش خون از شما گرفته شود، نباید چیزی بخورید. ولی بلافاصله بعد از انجام آزمایش می‌توانید طبق روال سابق هر چیزی را که دوست دارید، بخورید یا بنوشید.
انجام چه کارهایی در زمان ناشتا‌بودن ممنوع است؟
- جویدن آدامس
- تمرین ورزشی
- نوشیدن چای، قهوه، آبمیوه، نوشابه و الکل
- سیگار کشیدن
جالب است بدانید که بر عکس موارد ممنوعه، نوشیدن آب مجاز است و به خاطر پر شدن عروق از مایعات، به خونگیری راحت تر کمک می‌کند.
تفسیر نتایج آزمایش خون ناشتا
حال که به طور کلی با انواع آزمایش خون ناشتا آشنا شدیم، بهتر است کمی هم در مورد برگۀ جواب آزمایش و تفسیر نتایج آن بدانیم.
نتیجۀ آزمایش قند خون ناشتا
آزمایش قند خون انواع مختلفی دارد که در مقالۀ اختصاصی آن به طور مفصل به توضیح آنها خواهیم پرداخت. در اینجا به طور مختصر به تفسیر نتیجۀ آزمایش قند خون ناشتا (FBS) می‌پردازیم. این آزمایش برای اندازه‌گیری میزان گلوکز خون به کار می‌رود. افزایش یا کاهش گلوکز خون نشان‌دهندۀ اختلال و بیماری در بدن است.
| میزان گلوکز خون ناشتا (mg/dl) | تفسیر نتیجۀ آزمایش |
| 70-110 | طبیعی |
| 110-125 | پیش‌دیابت |
| 125˃ | دیابت |
بالا‌بودن میزان قند خون ناشتا با علایمی نظیر تشنگی، خستگی، تکرر ادرار، کاهش وزن و تاری دید همراه است، در حالی که پایین‌بودن قند خون ناشتا علائمی همچون احساس گرسنگی، سرگیجه، تهوع، پرخاشگری و عدم تمرکز را به همراه دارد.
در موارد مشکوک به ابتلا به بیماری دیابت، پزشک درخواست آزمایش قند خون ناشتا را می‌دهد.
نتیجۀ آزمایش چربی خون ناشتا
آزمایش چربی خون برای ارزیابی خطر ابتلا به بیماری های قلبی و مقدار لیپید در خون شما اخذ می شود. این آزمایش ارزیابی سطوح کلسترول و تری‌گلیسرید را در بر می‌گیرد. حضور چربی های زیاد در خون باعث نشت قسمتی از آنها در سیاه رگ ها و سرخرگ ها و افزایش خطر ابتلا به بیماری های قلبی می شود.
در بیشتر مواقع برای انجام آزمایش چربی خون، شما باید به مدت 10 تا 12 ساعت پیش از انجام آزمایش ناشتا باشید.
در بخش بیوشیمی برگۀ جواب آزمایش چربی خون، اسامی کلسترول (Cholesterol)، تری‌گلیسرید (Triglyceride)، LDL و HDL وجود دارند. در بیشتر برگه های آزمایش، محدودۀ طبیعی هر مورد در آخرین ستون مقابل هر نام نوشته می‌شود و شما می‌توانید به راحتی جواب آزمایش خود را با محدودۀ طبیعی هر مورد مقایسه نمایید. ضمن اینکه گاهی حروف H و L به معنای بالاتر از رنج نرمال (High) و پایین تر از رنج نرمال (Low) در کنار عدد جواب آزمایش ثبت می‌شوند.
| میزان کلسترول خون (mg/dl) | تفسیر نتیجۀ آزمایش |
| تا 200 | نرمال |
| 200-250 | مشکوک |
| 250˃ | بیمار |
| میزان تری‌گلیسرید خون (mg/dl) | تفسیر نتیجۀ آزمایش |
| 30-150 | نرمال |
| 150-200 | مشکوک |
| 200˃ | بیمار |
| میزان LDL خون (mg/dl) | تفسیر نتیجۀ آزمایش |
| تا 150 | نرمال |
| میزان HDL خون (mg/dl) | تفسیر نتیجۀ آزمایش |
| 30-80 | نرمال |
نمونه‌ای از برگه‌های جواب آزمایش چربی خون برای آشنایی بیشتر در ادامه قرار دارد.
نتیجۀ آزمایش آهن خون
در این آزمایش میزان آهن موجود در خون شما سنجیده می شود. در مواقعی که فرد علائمی از آنمی، ازدیاد آهن، خونریزی داخلی، خستگی و ضعف را داشته باشد، پزشک انجام این آزمایش را توصیه می‌کند.
برای انجام این آزمایش لازم است به مدت 12 ساعت ناشتا باشید و از مصرف مکمل های آهن‌دار حداقل به مدت 24 ساعت پرهیز کنید.
| سن و جنسیت | مقادیر طبیعی آهن خون (µg/dl) |
| مردان | 80-180 |
| زنان | 60-160 |
| کودکان | 50-150 |
از جمله دلایل پایین‌بودن آهن خون می‌توان به فقر آهن، بارداری، خونریزی های گوارشی و قاعدگی اشاره کرد.
نتیجۀ آزمایش خون ویتامین های مختلف
به طور معمول برای ارزیابی مقادیر ویتامین ها در بدن از آزمایش خون استفاده می شود. برای انجام این آزمایش لازم است حداقل به مدت 12 ساعت ناشتا باشید. همچنین از مصرف مکمل های ویتامینی به مدت 48 ساعت پرهیز کنید. مقادیر نرمال ویتامین های مختلف در جدول زیر ارائه می‌شود.
| نام ویتامین | مقدار طبیعی در آزمایش خون |
| ویتامین ب12 | 160-950 pg/mL |
| ویتامین دی | 50-175 ng/mL |
| ویتامین آ | 15-60 mcg/dL |
در صورتی که جواب آزمایش شما کمتر از محدودۀ ذکر‌شده باشد، دچار کمبود ویتامین هستید و در صورتی که از این محدوده بالاتر باشد، بیش از میزان مورد نیاز بدنتان است.
نتایج آزمایش با علائم بالینی فرد تطابق دارند و برای تایید تشخیص توسط پزشک مورد بررسی قرار می‌گیرند. در اینجا به طور مختصر به هر مورد پرداخته شد و برای مطالعۀ دقیق تر و علائم بالینی هر مورد می‌توانید به سایر مقالات مراجعه کنید.
