لیپید اصطلاحی است که برای توصیف چربی های داخل بدن استفاده می‌شود. لیپیدها ممکن است از غذای مصرفی استخراج گردند و یا توسط خود بدن ساخته شوند. در حالی که انواع مختلف لیپید وجود دارد، در آزمایش چربی خون به ارزیابی کلسترول و تری‌گلیسرید می‌پردازیم.
لیپیدها در بدن به وسیلۀ لیپوپروتئین ها جابه‌جا می‌شوند. آزمایش چربی خون شامل اندازه‌گیری کلسترول در دو لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL) و لیپوپروتئین با چگالی پایین (LDL) و اندازه‌گیری مقدار کلسترول تام و تری‌گلیسرید در جریان خون می‌شود.
این آزمایش خون در موارد زیر درخواست می شود:
- ارزیابی خطر ایجاد بیماری های قلبی‌و‌عروقی
- نظارت بر درمان شرایطی که باعث مسدود شدن عروق خونی می‌شوند
در صورتی که پزشک شما درخواست آزمایش چربی خون کامل را داده باشد، چهار مورد زیر در برگۀ آزمایش شما وجود خواهد داشت:
| کل میزان کلسترول | Total Choloesterol |
| کلسترول بد | LDL |
| کلسترول خوب | HDL |
| تری گلیسرید | TG |
تفسیر نتایج آزمایش چربی خون
مقادیر نرمال هر کدام از لیپیدها و لیپوپروتئین ها در جدول زیر موجود است:
| میزان کلسترول خون (mg/dl) | تفسیر نتیجۀ آزمایش |
| تا 200 | نرمال |
| 200-250 | مشکوک |
| 250˃ | بیمار |
| میزان تری‌گلیسرید خون (mg/dl) | تفسیر نتیجۀ آزمایش |
| 30-150 | نرمال |
| 150-200 | مشکوک |
| 200˃ | بیمار |
| میزان LDL خون (mg/dl) | تفسیر نتیجۀ آزمایش |
| تا 150 | نرمال |
| میزان HDL خون (mg/dl) | تفسیر نتیجۀ آزمایش |
| 30-80 | نرمال |
در برگۀ آزمایش خون میزان هر کدام از لیپیدها و لیپوپروتئین ها در ردیفی مجزا می‌آید و در ستون آخر نیز مقادیر طبیعی، مشکوک و بیمار ذکر می‌شود، هر چند رنج طبیعی ممکن است در آزمایشگاه های مختلف اندکی با یکدیگر تفاوت داشته باشند.
انجام آزمایش در منزل فرین این امکان را برای شما فراهم کرده تا برای نمونه گیری در منزل و محل کار خود اقدام کنید!
شما به راحتی و بدون مراجعه به پزشک می‌توانید بفهمید که نتیجۀ آزمایش شما طبیعی است و یا موارد غیرطبیعی شامل افزایش و کاهش چربی ها و لیپوپروتئین ها در آن وجود دارد. با این وجود، تفسیر دقیق نتایج، درک عوامل زمینه ساز و ارائۀ راهکارهای مناسب درمانی توسط پزشک صورت می‌گیرد.
آزمایش تری گلیسرید: بالا‌بودن میزان تری‌گلیسرید به این معناست که جواب آزمایش شما بیشتر از 150-200mg/dL است. همانطور که در جدول فوق می‌بینید، مقادیر بیشتر از 150mg/dL در محدودۀ مشکوک قرار می‌گیرند و بیمار در مراحل اولیۀ ابتلا به بیماری است. ولی اگر این میزان به بیش از 200mg/dL برسد، قطعا فرد به تری‌گلیسرید بالا مبتلا است و پزشک برای کنترل آن باید سبک زندگی بیمار را اصلاح نماید و در صورت عدم کاهش تری‌گلیسرید در آزمایش های بعدی، بیمار باید اقدام به مصرف دارو نماید.
پایین‌بودن تری‌گلیسرید نیز به مقادیر کمتر از 30mg/dL اطلاق می‌شود که در موارد سوء‌تغذیه، کم‌کاری تیروئید، رژیم غذایی کم‌چربی و سندرم سوء‌جذب مشاهده می‌شود.
آزمایش کلسترول تام: بر اساس جدول فوق، میزان کلسترول تا 200mg/dL نرمال تلقی می‌شود. با کمی افزایش و قرار‌گرفتن آن در محدودۀ 200-250 mg/dL فرد مشکوک به بیماری و در مراحل اولیۀ افزایش کلسترول خون معرفی می‌شود. ولی اگر این مقدار به بیش از 250 mg/dL برسد، فرد به وضوح مبتلا به کلسترول خون بالا است که ریسک فاکتور جدی برای بیماری های قلبی است.
چاقی، مصرف غذاهایی با چربی اشباع بالا، فعالیت بدنی محدود، سابقۀ خانوادگی، دیابت و کم‌کاری تیروئید از دلایل اصلی افزایش کلسترول تام هستند.
آزمایش LDL: این لیپوپروتئین چگالی کمی دارد و در عروق رسوب می‌کند و با نام کلسترول بد شناخته می‌شود، با اندازه‌گیری LDL در آزمایش چربی خون کامل می‌توان از احتمال بروز بیماری های قلبی جلوگیری کرد. بر طبق جدول فوق، میزان LDL در آزمایش چربی خون تا 150mg/dL طبیعی است و مشکلی برای سلامت فرد ایجاد نمی‌کند. ولی اگر از این میزان بالاتر باشد، حتما باید با پزشک مربوطه مشورت کنید و راهکارهایی برای کنترل آن در نظر بگیرید.
آزمایش HDL: لیپوپروتئین با چگالی بالا و یا کلسترول خوب که به راحتی در عروق حرکت می‌کند و اضافات کلسترول را به کبد منتقل می نماید، برای سلامت بدن مناسب است. میزان نرمال HDL امکان رخداد بیماری های قلبی را کاهش می‌دهد.
در مواقعی که میزان HDL به کمتر از 30 mg/dL برسد، احتمال بروز حملۀ قلبی، انسداد عروق کرونر و مقاومت به انسولین بالا می‌رود. افزایش سن، مصرف دخانیات، عدم ورزش و تحرک کافی و فاکتورهای ژنتیکی از جمله ریسک فاکتورهای سطح HDL پایین هستند.
جالب است بدانید در عین حال که HDL کافی برای بدن مفید است، بالا‌تربودن آن از محدودۀ طبیعی نیز خطرناک است و همواره باید با مشورت پزشک سعی در کنترل مناسب لیپیدهای مختلف داشته باشیم.
سوالات رایج
آیا نیاز است برای انجام آزمایش چربی خون ناشتا باشیم؟
ناشتا بودن برای آزمایش چربی خون در دوره‌های گذشته یک ضرورت بود. در حال حاضر دانشمندان در حال تحقیق بر روی این موضوع هستند که آیا می شود بدون ناشتا‌بودن، آزمایش چربی خون داد. هر چند شواهدی برای این موضوع پیدا شده‌است، ولی هنوز به طور قطعی ثابت نشده‌است. بهتر است قبل از انجام آزمایش به مدت 8 تا 12 ساعت ناشتا باشید و در این زمان به غیر از آب چیز دیگری ننوشید و غذایی نخورید.
من یک تست غربالگری برای کلسترول دادم و نتیجۀ آزمایش کمتر از 5.5 mmol/L بود. آیا باید آزمایش چربی خون بدهم؟
اگر مقدار کلسترول تام شما کمتر از 5.5 است و هیچ سابقۀ خانوادگی از ابتلا به بیماری های قلبی یا سایر ریسک فاکتورها را ندارید، گرفتن آزمایش چربی خون کامل ضرورتی ندارد. با این وجود، ارزیابی HDL توصیه می شود.
هر چند مدت نیاز است تا آزمایش چربی خون بدهم؟
توصیه می‌شود که افراد سالم بدون سابقۀ خانوادگی ابتلا به بیماری های قلبی و یا سایر ریسک فاکتورها، هر پنج سال میزان کلسترول و HDL را اندازه‌گیری کنند و نیازی به دادن آزمایش چربی خون کامل ندارند. ولی اگر سابقۀ کلسترول بالا و یا سایر ریسک‌فاکتورها را دارید، باید به طور منظم آزمایش چربی خون کامل بدهید.
ریسک فاکتورهای ابتلا به بیماری قلبی و چکاپ منظم آزمایش چربی خون کامل چیست؟
- سن بالای 45 سال در مردان و بالای 50 سال در زنان
- نتیجۀ آزمایش کلسترول بالا در آزمایش قبلی
- سیگارکشیدن
- چاقی
- نداشتن تحرک کافی
- فشارخون بالا
- ابتلا به دیابت یا پیش‌دیابت
- داشتن سابقۀ خانوادگی ابتلا به بیماری های قلبی
آیا ورزش‌کردن تاثیری بر کنترل سطح HDL خون دارد؟
انجام ورزش قبل از صرف غذاهای چرب تا حد زیادی باعث بهبود اثرات محافظت از عروق HDL می‌شود. ورزش کردن ترشح آنزیم لیپوپروتئین لیپاز را تحریک می‌کند و از این رو باعث تجزیۀ تری‌گلیسرید و کاهش چربی های مضر می‌شود.
