غذایی که می‌خوریم از درشت‌مغذی‌هایی مانند پروتئین، کربوهیدرات و چربی تشکیل شده است. محصولات حاصل از سوخت‌وساز این مواد، به‌طور طبیعی در ادرار و مدفوع دفع می‌شوند. اگرچه مقداری پروتئین کامل نیز در مدفوع وجود دارد و نشانه مشکل خاصی نیست، اما دفع پروتئین دست‌نخورده از ادرار غیر‌معمول است.
دفع پروتئین در ادرار، که در کتاب‌های علمی به‌آن «پروتئینوری» گفته می‌شود، یک اصطلاح گسترده برای توصیف وجود انواع پروتئین از جمله آلبومین، گلوبولین، پروتئین بنس‌جونز و موکوپروتئین در ادرار است. پروتئینوری می‌تواند نشانه بیماری‌های مختلفی باشد.
آشنایی با انواع ویتامین و خواص هر کدام از آنها برای بدن انسان
این مقاله هر آنچه که باید درباره دفع پروتئین بدانید را در اختیار شما قرار می‌دهد.
دفع پروتئین در ادرار یا پروتئینوری چیست؟
پروتئینوری به‌معنای افزایش سطح پروتئین در ادرار است. دفع پروتئین در ادرار یک بیماری اختصاصی نیست، بلکه نشانه برخی از بیماری‌ها و از جمله بیماری کلیوی است.
ممکن است چندین پروتئین از خون به‌داخل ادرار نشت کند، اما آلبومین محتمل‌ترین آنهاست. سطح بالای آلبومین، به‌طور خاص، «آلبومینوری» نامیده می‌شود.
مقدار طبیعی پروتئین در ادرار، کمتر از 150 میلی‌گرم در روز برای یک فرد با وزن متوسط است. اگر روزانه بیش از 150 میلی‌گرم پروتئین در ادرار دفع گردد، غیر طبیعی است. با این‌حال، حد بالای نرمال پروتئین ادرار در آزمایشگاه‌های مختلف متفاوت است
افرادی که روزانه 3 تا 3.5 گرم پروتئین در ادرار دفع می‌کنند، ممکن است مبتلا به‌سندرم نفروتیک باشند. سندرم نفروتیک یک بیماری نسبتا نادر است که باعث می‌شود به‌عروق کلیوی آسیب وارد شود. این آسیب، سبب نفوذپذیری بالای آنها و دفع پروتئین در ادرار می‌شود.
آزمایشگاه در چیذر ارائه دهنده تمامی آزمایشات و تشخیص بیماری ها می باشد.انواع آزمایش خون و ادرار و بارداری و آزمایش ژنتیک برای لاغری و … در بهترین آزمایشگاه تهران(فرین) صورت می پذیرد.
دلایل دفع پروتئین در ادرار
گاهی علت دفع پروتئین در ادرار مشکل جدی نبوده و موقتی است. برخی از مشکلاتی که سبب دفع موقت پروتئین در ادرار می‌شوند شامل موارد زیر هستند:
- کم‌آبی بدن
- التهاب
- فشار خون پایین (هیپوتانسیون)
- سنگ کلیه
- ورزش شدید
- استرس
- مصرف روزانه آسپرین
- قرارگرفتن در معرض هوای سرد
با‌این‌حال، برخی از مشکلات هم وجود دارند که می‌توانند با آسیب جدی به‌کلیه‌ها سبب دفع پروتئین شوند. این مشکلات شامل موارد زیر هستند:
- برخی از بیماری‌های مرتبط با دستگاه ایمنی، از جمله لوپوس و سندرم Goodpasture
- التهاب حاد کلیه (گلومرولونفریت)
- سرطان سلول‌های پلاسما (مولتیپل میلوما)
- تخریب یکباره گلبول‌های قرمز در داخل عروق (همولیز داخل عروقی)
- بیماری‌های قلبی‌عروقی
- پره اکلامپسی
- دیابت
- مسمومیت
- ضربه
- سرطان کلیه
- نارسایی احتقانی قلب
دفع پروتئین در بارداری
دفع پروتئین در ادرار در زمان بارداری افزایش می‌یابد. با‌این‌حال، اگر دفع پروتئین زیاد باشد، می‌تواند نشانه بیماری به‌نام پره‌اکلامپسی باشد.
پره اکلامپسی وضعیتی است که باعث افزایش ناگهانی فشار خون در دوران بارداری می‌شود. همچنین، می‌تواند منجر به‌مشکلاتی مانند لخته‌شدن خون شود که ممکن است بر اندام‌هایی مانند کبد و کلیه‌ها تأثیر بگذارد. این عارضه با فشار خون بالا، وجود پروتئین در ادرار و همچنین، تورم شدید مشخص می‌گردد. این عارضه کاملا جدی است و می‌تواند به مرگ‌و‌میر منجر گردد. علل این وضعیت به‌طور کامل شناخته نشده است، اما به‌نظر می‌رسد عوامل ژنتیکی و جفت نقش مهمی دارند. پره اکلامپسی در حاملگی‌های اول شایع‌تر است.
علاوه بر پره‌اکلامپسی، برخی دیگر از عارضه‌ها که از قبل وجود داشته یا de novo گلومرولی یا توبولو بینابینی نیز یا دیابت می‌تواند علت دفع پروتئین در ادرار در زمان بارداری باشد.
هنگامی که پروتئینوری در اوایل بارداری (قبل از هفته 20) ایجاد شود، پروتئینوری مزمن نامیده می‌شود و معمولاً به‌دلیل بیماری زمینه‌ای کلیوی است. اما هنگامی که دفع پروتئین در ادرار پس از 20 هفته از شروع بارداری رخ دهد، معمولاً به‌دلیل پروتئینوری بارداری یا پره اکلامپسی است.آزمایش بارداری در قبل و بعد از بارداری می تواند تشخیص دهنده این امر باشد.
علائم و نشانه‌های دفع پروتئین در ادرار
معمولا در مراحل اولیه دفع پروتئین از ادرار، بیمار علامت خاصی ندارد. اما اگر این عارضه پیشرفت کند، نشانه‌های زیر معمول است:
- تورم (ادم) در صورت، شکم، پاها یا مچ پا
- تکرر ادرار
- تنگی نفس
- خستگی
- تهوع و استفراغ
- کمبود اشتها
- گرفتگی عضلات در شب
- پف دور چشم به‌خصوص در صبح
- ادرار کف آلود یا حباب دار
این علائم علاوه بر دفع پروتئین در ادرار، نشانه مشکل مزمن کلیوی نیز هستند. اگر هر کدام از آنها را مشاهده کردید (مخصوصا ادرار کف‌آلود و تورم) باید به‌سرعت به‌پزشک مراجعه نمایید.
تشخیص دفع پروتئین در ادرار
برای تشخیص وجود یا عدم وجود مقدار قابل ملاحظه پروتئین در ادرار، از تست خاصی به‌نام «تست دیپ استیک» (dipstick test) استفاده می‌شود. برای انجام این تست، مقداری از ادرار بیمار در ظرف مخصوصی جمع‌آوری می‌گردد. سپس، ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی یک چوب پلاستیکی نازک را که با مواد شیمیایی مخصوصی پوشانده شده است در ظرف قرار می‌دهد. اگر مقدار زیادی پروتئین در ادرار وجود داشته باشد، رنگ این چوب تغییر می‌کند.
با‌این‌حال، در شرایطی که احتمال پروتئینوری وجود دارد، پزشک علاوه بر آزمایش سنجش میزان پروتئین در ادرار، آزمایش‌های دیگری را نیز تجویز می‌کند. این آزمایش‌ها ممکن است شامل شمارش گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید، باکتری‌ها و کریستال‌های نمک یا پروتئین در ادرار باشد که می‌توانند به‌سنگ کلیه تبدیل شوند.
همچنین، یک آزمایش خون کامل نیز از فرد گرفته می‌شود.
اقدامات تشخیصی بعدی
اگر میزان پروتئین در ادرار بالا بود، لازم است علت آن مشخص شود. برای اطمینان از صحت نتیجه، آزمایش ادرار سه بار در طول سه ماه تکرار خواهد شد. اگر هر بار میزان قابل توجهی پروتئین در ادرار بود، احتمالاً یک بیماری مزمن وجود دارد که لازم است تشخیص داده شود. برای معین‌کردن بیماری زمینه‌ای، پزشک اقدامات زیر را انجام می‌دهد.
آزمایشات اضافی
- تست کلیرانس کراتینین (Creatinine clearance test): کراتینین یک محصول زائد حاصل از متابولیسم است که در خون وجود دارد. آزمایش کلیرانس کراتینین، میزان این محصول را در ادرار و خون بررسی می‌کند. اگر کلیه‌ها سالم باشند، کراتین را دفع می‌کنند و میزان کمی از آن در خون باقی می‌ماند. اما اگر سالم نباشند، کراتین در خون جمع می‌شود.
- نرخ فیلتراسیون گلومرولی (Glomerular filtration rate (GFR) blood test): این آزمایش سایز، سن، جنس و نژاد شما را با سطوح کراتینین و پروتئین آلبومین موجود در خون مقایسه می‌کند و مشخص می‌کند که بیماری کلیوی تا چه حد پیشرفت کرده است.
- اندازه‌گیری تمام پروتئین‌های سرم (total protein test): سرم بخشی از خون است که حاوی پروتئین است. مقدار کل این پروتئین‌ها می‌تواند نشان‌دهنده مشکلات خاصی در بدن باشد.
- آزمایش خون ایمونوفیکساسیون (IFE) (Immunofixation blood test). این آزمایش پروتئین‌های خاصی را در داخل خون جستجو می‌کند و میزان آنها را مشخص می‌نماید. این پروتئین‌ها ایمونوگلوبولین نام دارند و وجود مقادیر زیادی از آنها در خون می‌تواند نشانه سرطان یا برخی دیگر از مشکلات باشد.
تصویربرداری
تست‌های تصویربرداری مانند سی‌تی اسکن و سونوگرافی، به‌پزشک کمک می‌کند تا مشکلاتی مانند سنگ کلیه، تومورها یا انسدادهای دستگاه ادراری را شناسایی کند.
الکتروفورز پروتئین ادرار (UPEP)
UPEP به‌پزشک کمک می‌کند تا مشخص کند چه نوع پروتئینی در ادرار وجود دارد. برای این‌کار، یک تکنسین آزمایشگاه جریان الکتریکی مشخصی را به‌نمونه ادرار اعمال می‌کند. این جریان الکتریکی نوع پروتئین‌ها را مشخص می‌سازد.
بیوپسی کلیه
در مراحل بعدی و پیشرفته تر پزشک متخصص با استفاده از ابزارهای خاصی، یک تکه کوچک از کلیه را برمی‌دارد. یک تکنسین آزمایشگاه نمونه کلیه را زیر میکروسکوپ بررسی می‌کند تا مشخص کند چه چیزی باعث بیماری کلیوی شده و میزان آسیب چقدر است.
درمان دفع پروتئین در ادرار
درمان پروتئینوری به‌علت آن بستگی دارد.
اگر بیماری کلیوی مزمن سبب دفع پروتئین در ادرار شده است، لازم است تغییرات خاصی در رژیم غذایی بیمار داده شود و در صورت لزوم داروهایی تجویز گردد.
اگر پروتئینوری ناشی از فشار خون بالا باشد، لازم است این مشکل با داروهای کنترل فشار خون، ورزش و کاهش وزن کنترل گردد. اگر هم فشار خون پایین است، باید پس از تشخیص علت، این عارضه درمان شود.
اگر مشکل دفع پروتئین در ادرار ناشی از دیابت باشد، حتما لازم است قند خون کنترل شود. کاهش وزن، رژیم غذایی و ورزش نقش مهمی در کنترل دیابت دارند.
افراد باردار با سابقه پره‌اکلامپسی باید معاینات منظمی داشته باشند. اگرچه پره‌اکلامپسی یک بیماری جدی است، اما معمولاً چند روز تا هفته پس از تولد نوزاد از بین می‌رود.
اگر هم علت دفع پروتئین در ادرار مشخص نگردد، معمولا پزشک داروهای کنترل فشار خون را تجویز می‌کند تا مطمئن شود که فشار خون بالا به‌کلیه آسیب نمی‌زند. در این شرایط باید هر شش ماه یکبار مجددا آزمایش خون داده شود.
اگر پروتئینوری خفیف یا موقت باشد، ممکن است نیازی به‌درمان وجود نداشته باشد.
سخن آخر
دفع پروتئین در ادرار که به‌آن پروتئینوری گفته می‌شود، معمولا ناشی از یک عارضه جدید است. با‌این‌حال، گاهی هم ممکن است موقتی بوده و پس از گذشت چند روز بهبود یابد. در صورتی که این عارضه دائمی باشد، نشان دهنده آسیب به‌کلیه بوده و لازم است علت این آسیب مشخص شده و درمان گردد.
