ژنتیک مولکولی

آلودگی با HPVیا ویروس پاپیلومای انسانی شایع ترین عفونت انتقالی از طریق تماس جنسی بوده و ریسک اصلی سرطان دهانه رحم در خانمها می باشد. این ویروس قادر است در آقایان نیز سبب ایجاد ریسک ابتلا به سرطان Anal و Penile گردد. عفونت HPV قادر است در درصد کمی از موارد سرطان های دهانی و حلق نیز عامل ایجاد بیماری باشد.

تایپ های ویروس پاپیلومای انسانی متعدد بوده و بر اساس درصد حضور در نمونه های بالینی کارسینومای دهانه رحم، گروهبندی شده اند. تعیین ژنوتیپ های متفاوت HPV اعم از High Risk & Probable High Risk, Low Risk, Unclassified در مدیریت خطر در بیمار در موارد سرطان دهانه رحم بسیار موثر است. پیگیری بیمار اطلاعات مفیدی را در مورد تداوم عفونت و یا آلودگی همزمان با چند تایپ فراهم می آورد.

تایپ نمودن ویروس HPV به روش های مولکولی، به چند دلیل اثرات قابل ملاحظه ای در کنترل بیماری دارد:

• طبق تحقیقات انجام شده، آلودگی با تایپ های High Risk با افزایش خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم در ارتباط است.
• شناسایی تایپ های پر خطر و نیز عفونت های توام جهت پیشگیری از ایجاد سرطان حیاتی است.
• تایپ های پر خطر ۱۶ و ۱۸ در مجموع مسئول ۲۵ تا ۳۰ درصد موارد سرطان های دهانه رحم می باشند و این در حالی است که سایر تایپ های پر خطر نیز از عوامل ایجاد خطر ابتلا به سرطان هستند.
• واکسیناسیون تنها قادر است تا از بروز سرطان دهانه رحم ایجاد شده توسط تایپ های ۱۶ و ۱۸ پیشگیری کند و لذا در موارد عفونت با سایر تایپ های پر خطر ایمنی ایجاد نمی کند.
• شناسایی و درمان به موقع در آقایان می تواند در شکسته شدن چرخه اپیدمیولوژیک عفونت ایفای نقش نماید.

از زمان پیدایش روش های مولکولی مرسوم ترین روش تعیین توالی روش سنگر Sanger بوده است که علی رغم کاربردهای بسیار آن دارای محدویت های بسیاری مانند زمان بر و گران بودن می باشد.در سالیان اخیر پیشرفت های عمده ای در زمینه تعیین توالی DNA صورت گرفته است که منجر به ابداع روش های نوین تعیین توالی شده است که از آنها به تعیین توالی نسل بعد یاد می شود. با کمک این روش های جدید می توان با هزینه کمتر و خیلی سریعتر میزان زیادی از ژنوم را با دقت بالا تعیین توالی نمود. لذا این روش ها امروزه جایگاه ویژه ای را در تشخیص بیماریهای ژنتیکی باز کرده اند. در واقع به لطف ابداع این روش ها بسیاری از تشخیص های ژنتیکی که قبلا امکان پذیر نبود،، ممکن شده است.

کلیه صفات انسان توسط گنجینه ژنتیکی ای که در داخل هسته سلول های مختلف وجود دارد کنترل و برنامه ریزی می شود. این ماده ژنتیکی DNA نامیده می شود. DNA کنترل این صفات و عملکرد ها را از طریق کد کردن پروتیین های مختلف انجام می دهد. بخش های از DNA که مسئول کد کردن پروتیین ها هستند را ژن می نامند. پیش بینی شده است که در انسان حدود 25 هزار ژن وجود دارد. عملکرد همه این ژنها هنوز شناخته نشده است. هر گونه تغییر در ماده ژنتیکی جهش نامیده می شود. جهش در هر یک از این ژنها ممکن است باعث نقص در عملکرد آنها و بیماری ژنتیکی گردد. لذا یکی از راههای پی بردن به عملکرد این ژنها در علم ژنتیک این است که بررسی کنیم که در بیماری های مختلف کدام یک از این ژنها دچار جهش و نقص می شوند. تا به امروز ارتباط حدود 7000 عدد از این ژنها با بیماری های مختلف شناخته شده است. هر ژن از زیر واحدهایی به نام اگزون تشکیل شده است. به مجموعه اگزون های یک موجود اگزوم گفته می شود. تعیین توالی تمامی این اگزونها و ژنها تنها با روش های تعیین توالی نسل جدید در زمان کوتاه میسر است. در تست تعیین توالی کامل اگزوم این امکان وجود دارد که در زمان کوتاهی تمامی این ژنها را تعیین توالی نمود و تمامی جایگاههایی را که جهش در آنها اتفاق افتاده است را به یک باره مشخص نمود. البته در تشخیص زمانی از این تست استفاده می گردد که بر اساس علایم بالینی تشخیص میسر نباشد و یا به بیماری ای مشکوک باشیم که دارای تعداد زیادی ژنهای شناخته شده باشد.