مولکولار پاتولوژی

تعریف آسیب‌شناسی مولکولی چیست؟

مولکولار پاتولوژی یکی از زیر شاخه‌های آسیب‌شناسی است. آسیب‌شناسان مولکولی با استفاده از فناوری‌های زیست‌شناسی مولکولی (مانند PCR یا توالی یابی) به بررسی بافت‌ها و یا اندام‌های بیمار و تعیین کمیت نشانگرهای بیماری می‌پردازند. بر اساس نتایج حاصل از این آزمایشات می‌توان خیلی از بیماری‌ها را تشخیص داد و بهترین درمان را برای آن‌ها انتخاب کرد. به طور معمول، آسیب‌شناسان مولکولی از نزدیک با آسیب‌شناس تشریحی کار می‌کنند تا تجزیه و تحلیل مولکولی را با تجزیه و تحلیل مورفولوژیکی ادغام نمایند. رویکرد ترکیبی متخصصان تصویر جامعی را ارائه می‌دهد و تشخیص و درمان پزشکان را هدفمند می‌کند.
علاوه بر این، آسیب‌شناسی مولکولی همچنین در حال کار برای توسعه نشانگرهای زیستی جدید است تا پس از آن قادر به تشخیص دقیق‌تر بیماری‌های خاص، به ویژه برای انواع مختلف سرطان باشد.

پیشگیری و درمان با مولکولار پاتولوژی

مولکولار پاتولوژی می‌تواند برای تشخیص بیماری و یا راهنمایی در پیشگیری و درمان نیز استفاده شود. به عنوان مثال، عفونت‌های ویروسی (مانند سیتومگالوویروس و ویروس اپشتین بار) را می‌توان با آزمایش مولکولی برای وجود RNAهای خاص در خون تشخیص داد. همچنین در زمینه آسیب‌شناسی سرطان، نشان دادن جهش یا جا به جایی توالی برخی ژنها می‌تواند به تایید تشخیص لنفوم ها و سارکوم های مربوطه کمک کند.
همان طور که پیش‌تر هم گفتیم آزمایشات مولکولار پاتولوژی برای پیشگیری از بیماری‌ها نیز بسیار حائز اهمیت هستند. در واقع این آزمایش‌ها با بررسی وضعیت ژنوم انسان‌ها می‌تواند مشخص کند که آیا فردی دارای اختلالات ژنتیکی است یا خیر. چرا که هر تغییری در ژنوم عوارضی را به بار می‌آورد. اکثر افرادی که دارای ژنوم تغییر یافته‌ هستند، یا بیمار می‌شوند و یا مستعد بیماری می‌گردند.
به عنوان نمونه‌ای از این آزمایش‌های پیشگیرانه، بیماران مبتلا به سرطان روده بزرگ را می‌توان برای وجود جهش‌های ارثی در ژن‌هایی مانند APC آزمایش کرد. آزمایش‌های مولکولی می‌توانند به نظارت بر پاسخ برخی بیماری‌ها به درمان نیز کمک کنند و تشخیص دهند که آیا بیماری عود کرده است یا خیر. در نهایت، اخیراً علاقه زیادی به استفاده از آزمایش مولکولی برای پیش‌بینی پاسخ برخی سرطان‌ها به داروهای خاص به وجود آمده است.

مولکولار پاتولوژی در حال حاضر چگونه و کجا استفاده می‌شود؟

روش‌های مولکولار پاتولوژی در کلینیک‌ها و همچنین در تحقیقات مورد استفاده قرار می‌گیرند. در آزمایشگاه‌های آسیب‌شناسی مولکولی تشخیصی، چندین تکنیک آسیب‌شناسی مولکولی مورد استفاده قرار می گیرد. این آزمایشات می‌توانند چندین نشانگر زیستی را برای درمان و پیش بینی روند درمان ارائه کنند. آسیب‌شناسی ژنتیک مولکولی باید نشانگرهای زیستی جدیدی را که مختص یک بیماری خاص هستند، شناسایی نماید. سپس این ژن‌های نشانگر در روش‌های مولکولار پاتولوژی برای تشخیص دقیق‌تر و در نتیجه برای درمان فردی و پیش‌آگهی مورد استفاده قرار خواهند گرفت.
آزمایشگاه‌های انکولوژی و کلینیک‌ها از نزدیک با آزمایشگاه‌های آسیب‌شناسی مولکولی همکاری می‌کنند، زیرا کلینیک‌ها به نمونه‌های بیمار دسترسی دارند، در حالی که آزمایشگاه‌های آسیب‌شناسی مولکولی و انکولوژی از فناوری‌ها و تجربه در آسیب‌شناسی سلولی و مولکولی برای شناسایی، توسعه و آزمایش بیومارکرهای جدید برخوردارند. کلینیک‌ها نیز قادر خواهند بود بیماران را با داروهای بسیار خاص متناسب با مجموعه ژن‌های نشانگر و مشخصات جهش آن‌ها درمان کنند.

مولکولار پاتولوژی به بخش‌های بافتی محدود نمی‌شود، و بر روی بیوپسی های مایع مانند نمونه‌های خون نیز اعمال می‌گردد. به خصوص در تحقیقات سرطان، سلول‌های تومور در گردش (CTCs) برای شناسایی بیومارکرهای جدید و تشخیص نوع تومور جداسازی مورد استفاده قرار می گیرند.
متخصصان در آزمایشگاه‌های مولکولار پاتولوژی اغلب با نمونه‌های بسیار ناهمگن، مانند بافت تومور ناهمگن مواجه می‌شوند. آن ها برای اینکه بتوانند نتایج معنی ‌داری را به دست آورند و تشخیص گذاری مناسبی داشته باشند، نمونه را غنی می کنند تا نوع سلول مورد بررسی بیشتر قرار گیرد. بنابراین باید از روش‌هایی برای جداسازی انتخابی سلول‌ها یا نواحی بافتی برای به دست آوردن یک نمونه خالص قبل از تجزیه و تحلیل مولکولی استفاده کرد.

نتیجه گیری

فارغ از بحث تخصصی انواع و اقسام آزمایشات وجود دارند تا یک پزشک بتواند تشخیص درستی داشته باشد و روند درمان را به بهترین شکل ممکن پشت سر بگذارد. به طور کلی مولکولار پاتولوژی یک پیشرفت در زمینه پزشکی است که می‌تواند به بشریت خدمت بزرگی کند. و احتمال و درصد خطای پزشکان را تا حد زیادی کم کند. خیلی از تومورهای سرطانی در ارزیابی‌های نخست خوش خیم شناسایی می‌شوند اما پس از آزمایش‌های پاتولوژی مشخص می‌شود که بدخیم هستند و بایستی اقدامات جدیدتری صورت گیرد.